Extreme neerslag
Door klimaatverandering krijgen we de komende jaren vaker te maken extreme neerslag. Als gevolg van de uitstoot van broeikasgassen is de gemiddelde temperatuur op aarde de afgelopen 100 jaar ongeveer met 0,8°C gestegen. In Nederland is het zelfs 1,2°C warmer geworden. Veel wetenschappers op het gebied van klimaatverandering denken dat de gemiddelde temperatuur op onze planeet tegen het jaar 2100 weleens met 3°C gestegen zou kunnen zijn, als we geen verdere maatregelen nemen. De temperatuur op aarde ligt dan ruim 1 graad boven de kritische grens van 2°C opwarming, ten opzichte van de temperatuur op aarde vóór het industriële tijdperk. Dit heeft enorme gevolgen voor de weersomstandigheden overal ter wereld. Vooral de intensiteit van de regen- en hagelbuien zal sterk toenemen. De afgelopen eeuw is de neerslag in de landen rondom de Noordzee met ongeveer 5 tot 10 procent toegenomen. In ons land is de neerslag zelfs gestegen met zeker 18 procent.
Waarom zorgt klimaatverandering voor extreme neerslag?
Zachte winters en minder sneeuw
Wat is het verschil tussen weer en klimaat?
Weersomstandigheden houden langer aan
Wat moet ik doen tijdens extreme neerslag?
Extreme wateroverlast
Niemand kan met zekerheid zeggen hoe de weersomstandigheden er in Nederland over een aantal jaren precies uit zullen zien, maar men gaat er op basis van statistisch onderzoek en allerlei andere data vanuit, dat we in de nabije toekomst te maken krijgen met:
- Zachtere en nattere winters
- Warmere en nattere zomers
Ook in de tropische en subtropische delen van de wereld zal het de komende jaren veel natter worden. Met name de moessonregens worden heftiger, waardoor kwetsbare en arme leefgebieden zwaar zullen worden getroffen. Vooral Zuidoost-Azië, India en grote gebieden in Brazilië en westelijk Afrika, zullen hierdoor te maken krijgen met hevige overstromingen. In ons eigen land krijgen we steeds vaker te maken met extreme wateroverlast door zware regenbuien. Hele oogsten kunnen verloren gaan door stortregens, er ontstaan lekkages en de inboedel raakt beschadigd. Daarnaast zullen ook de hagelbuien heftiger worden en zorgen grote hagelstenen voor schade aan gebouwen, auto’s en gewassen in de land- en tuinbouw.
Waarom zorgt klimaatverandering voor meer neerslag?
Door de opwarming van de aarde neemt de luchtvochtigheid toe. Warme lucht kan meer verdampt zeewater opnemen. De luchtvochtigheid geeft aan hoeveel waterdamp er zich in de atmosfeer bevindt. En dat betekent dat hoe meer waterdamp er in de lucht aanwezig is, hoe meer regen er kan vallen. Want wat op een bepaald moment omhoog is gegaan, moet immers op een gegeven moment ook weer omlaag komen. Door extreme regenval zullen de grote rivieren van ons land de komende decennia steeds vaker buiten hun oevers treden. De pompen en gemalen krijgen in de toekomst steeds meer moeite om het extra water nog te kunnen verwerken. Ook de riolering in bepaalde regio’s van Nederland zal steeds meer moeite hebben om toestromend water te verwerken. Hierdoor kan de kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater sterk afnemen en ontstaat er op bepaalde plaatsen uiteindelijk ook een tekort aan schoon drinkwater. Bovendien zullen boeren hun akkers met kostbare oogst steeds vaker zien onderlopen, waardoor ze grote economische schade zullen ondervinden.
Extreme hagelbuien
Door de klimaatverandering wordt de atmosfeer warmer. De warmere lucht kan vervolgens meer waterdamp uit de zee opnemen. Als deze warme lucht opstijgt dan koelt hij af. Hierdoor komt er condensatiewarmte vrij en worden de verticale luchtstromen in de wolken versterkt. Hagel wordt gevormd in regenwolken waarin sterke luchtstromen zich op en neer bewegen. Het zijn in principe kleine ijskristallen die omhoog en omlaag gaan, in luchtlagen van grote onderkoelde waterdruppels. Deze onderkoelde waterdruppels hechten zich aan de ijskristallen. Daardoor kan een hagelsteentje dat door de verticale luchtstromen op en neer wordt bewogen in volume aangroeien. Door het aangroeien van de hagelstenen binnen de luchtstromen worden er veel grotere hagelstenen gevormd, dan dat we momenteel gewend zijn in Europa. Sommige van deze hagelstenen kunnen zelfs een doorsnede hebben van 20 cm. Dergelijke hagelstenen gaan dwars door dakramen, zijn funest voor landbouwgewassen en zorgen voor flinke deukschade aan auto’s. Om maar te zwijgen wat er kan gebeuren als je zo’n hagelsteen boven op je hoofd krijgt.
Zachte winters en minder sneeuw
Door de opwarming van de aarde zullen de winters in Nederland steeds zachter worden. In plaats van winter krijgen we waarschijnlijk een maandenlange herfst. De kans dat we op natuurijs kunnen schaatsen wordt in de komende decennia dan ook steeds kleiner. Een evenement zoals de Elfstedentocht dat op dit moment al vrij uniek is en maar eens in de zoveel jaar kan worden verreden, zal nog zeldzamer worden. Daarnaast zal het ook minder vaak sneeuwen. In Nederland levert dat niet direct problemen op, maar minder sneeuwval in de wintersportgebieden zoals de Alpen heeft enorme economische gevolgen. De lagergelegen skigebieden zullen als eerste hinder ondervinden door de opwarming van de aarde, maar ook de hoger gelegen wintersportplaatsen krijgen vroeg of laat te maken met een gebrek aan sneeuw op de pistes. De sneeuwgrens stijgt steeds verder en volgens sommige klimaatonderzoekers zal er alleen nog maar voldoende sneeuw vallen in wintersportgebieden die boven de 2.000 meter hoogte liggen. De lager gelegen skigebieden zullen vaker te maken krijgen met hevige regenbuien.
Sneeuwkanonnen
Wanneer er in de winter te weinig sneeuw ligt in de wintersportplaatsen wordt soms gebruikgemaakt van sneeuwkanonnen, waarmee kunstmatige sneeuw kan worden geproduceerd. De temperatuur moet dan echter wel rond het vriespunt liggen, anders smelt de sneeuw te snel weg. Door de opwarming van de aarde wordt het gebruik van sneeuwkanonnen dan ook steeds lastiger. Een andere techniek die in de wintersportgebieden wordt toegepast om de pistes van voldoende sneeuw te voorzien is het zogenaamde ‘snowfarming’.
Wat is snowfarming?
Snowfarming is een techniek waarbij oude sneeuw wordt hergebruikt. Deze sneeuw wordt na afloop van het wintersportseizoen bij elkaar geschraapt en afgedekt met witte isolerende doeken, die het zonlicht weerkaatsen. Deze sneeuw smelt dan niet weg en kan aan het begin van het nieuwe wintersportseizoen, weer opnieuw over de pistes worden verspreid. Wanneer hier vervolgens weer nieuwe sneeuw bovenop valt, dan blijft deze laag beter liggen. De komende jaren zullen er ongetwijfeld nieuwe technieken worden ontwikkeld om de pistes te voorzien van kunstmatige sneeuw.
Beperken van de sneeuwafname
Wetenschappers hebben berekend dat als we geen maatregelen zouden treffen tegen de uitstoot van broeikasgassen, de hoeveelheid sneeuw op een hoogte van 3000 meter de komende jaren weleens zou kunnen afnemen met ongeveer 50 procent. In de lager gelegen skigebieden zal de sneeuw zelfs volledig verdwijnen. Maar als landen zich houden aan de afspraken in het akkoord van Parijs – en we de gemiddelde temperatuur op aarde niet verder laten stijgen dan 2°C ten opzichte van het pre-industriële tijdperk – dan kunnen we de sneeuwafname beperken tot ongeveer 30 procent.
Wat is het verschil tussen weer en klimaat
Veel mensen halen de termen weer en klimaat door elkaar, maar het zijn twee verschillende dingen. Het weer heeft betrekking op de toestand van de atmosfeer op een bepaald moment, zoals bewolking, een heldere blauwe lucht met veel zon, regen, vorst, sneeuw, hagel, onweer, winderig, storm of een combinatie van bepaalde weerselementen. Het klimaat heeft betrekking op meteorologische metingen over een periode van 30 jaar. Het gaan dan niet over weersmomenten, maar over het gemiddelde weer in een veel langer tijdsbestek.
Extreme hitte en extreme kou
Ook al warmt de aarde de komende jaren op, het betekent niet per definitie dat we in de toekomst geen strenge winters meer kunnen verwachten. Door de CO2-uitstoot en andere broeikasgassen in de atmosfeer wordt warmte beter vastgehouden, waardoor de gemiddelde temperatuur op aarde stijgt. Hierdoor is op verschillende plaatsen in de wereld al regelmatig sprake van extreme hitte. Op ander plaatsen kan juist weer sprake zijn van extreme kou. Voor een deel heeft dat te maken met een veranderende straalstroom (sterke wind) die hoog in de atmosfeer van het oosten naar het westen loopt. Deze straalstroom ontstaat door temperatuursverschillen tussen de koude Noordpoollucht en warme tropische lucht. Hoge temperaturen rondom de Noordpool zorgen ervoor dat de straalstroom naar de zuidelijke gebieden gaat kronkelen. Hierdoor kan de koude lucht van de Noordpool verder naar het zuiden zakken, waardoor het op bepaalde plaatsen juist extreem koud kan worden. Op deze manier kan de opwarming van het Noordpoolgebied juist weer zorgen voor strenge winters elders.
Weersomstandigheden houden langer aan
Wanneer de atmosfeer rondom de Noordpool warmer wordt door de opwarming van de aarde, dan neemt de snelheid van de straalstromen af. Dat betekent dat bepaalde weersomstandigheden minder snel afwisselen en langer aanhouden. De regenperiodes duren dan bijvoorbeeld langer, maar ook de periodes van extreme hitte kunnen langer gaan duren. We zien nu al dat lange periodes van droogte op tal van plekken in de wereld al regelmatig leidt, tot grote allesverwoestende bosbranden. Doordat langdurige droge periodes de komende jaren steeds vaker zullen voorkomen, zal dat alleen nog maar erger worden. Als we in de komende jaren vaker te maken krijgen met extreme regenbuien die ook nog eens langer aanhouden, dan zullen de grote rivieren in ons land moeite krijgen om die grote hoeveelheden regenwater af te voeren.
Nieuwe klimaatmodellen
Door de temperatuurstijging op aarde zal de lucht in ons land steeds meer waterdamp bevatten. Hoe warmer de lucht, hoe meer waterdamp de atmosfeer kan opnemen. En meer vocht in de lucht betekent dat het ook veel langer en harder kan gaan regenen. Als de vochtige lucht opstijgt, dan daalt de temperatuur en kan de lucht minder waterdamp vasthouden. De waterdamp condenseert en komt als regendruppels omlaag. Hoe meer waterdamp er in de atmosfeer kan worden vastgehouden, hoe harder het uiteindelijk kan gaan regenen. Als Nederland verder opwarmt dan is het onvermijdelijk dat we te maken krijgen met periodes van extreme neerslag. Deze stortregens kunnen gaan zorgen voor een heleboel problemen en schade. Omdat er zoveel verschillende factoren meespelen is niet precies te voorspellen hoe het klimaat in ons land en de rest van de wereld zich precies verder zal ontwikkelen. Op dit moment worden er allerlei nieuwe klimaatmodellen ontwikkeld waarmee het mogelijk wordt, om de klimaatscenario’s voor de komende jaren nog beter te kunnen voorspellen.
Wat moet ik doen tijdens extreme neerslag?
Bij extreme neerslag zoals stortregens of grote hagelstenen is het belangrijk om veiligheid voorop te stellen. Houd het weerbericht in de gaten en gebruik betrouwbare apps of luister naar het nieuws om op de hoogte te blijven van eventuele weerswaarschuwingen. Negeer geen weerswaarschuwingen. Als er wordt gewaarschuwd voor overstromingen, neem deze dan serieus en neem passende maatregelen. Blijf binnen. Als je huis kwetsbaar is voor overstromingen verlaat de woning dan op tijd en zoek een veilige locatie.
Overstromingen
Ga niet met een auto de weg op, tenzij dit noodzakelijk is. Wanneer je te voet bent zoek dan geen schuilplaats onder bomen tijdens onweer of hagel. Bomen kunnen blikseminslag aantrekken en takken kunnen breken door het gewicht van de hagelstenen. Blijf niet in gebieden waar overstromingen dreigen en vermijd overstroomde wegen en gebieden met snel stromend water. Overstromingen kunnen zeer verraderlijk zijn. Blijf niet onnodig lang buiten tijdens extreme neerslag. Blootstelling aan hevige regenval, hagel of sneeuw zonder de juiste bescherming kan leiden tot onderkoeling.
Waterdichte eigenschappen
Als je toch naar buiten moet draag dan geschikte kleding, zoals een waterdichte jas (met waterdichte ritssluitingen) met een goed ontworpen capuchon en kraag, die je hoofd en nek beschermen tegen de regen. Draag ook stevige waterdichte laarzen en een waterdichte rugzak met daarin een noodpakket. Kies voor duurzame materialen die bestand zijn tegen langdurig gebruik en herhaald wassen, zonder hun waterdichte eigenschappen te verliezen.
Durable Water Repellent
Gore-Tex, eVent en andere waterdichte membranen bieden een uitstekende bescherming tegen regen. Deze materialen laten geen water door, maar laten wel lichaamsvocht (zweet) ontsnappen, waardoor je droog en comfortabel blijft. Kleding met ‘gesealde’ naden voorkomt dat er water via de naden binnendringt. Dit zorgt voor een volledig waterdichte barrière. Sommige kledingstukken hebben een Durable Water Repellent (DWR) behandeling gehad, die ervoor zorgt dat het regenwater van het oppervlak afparelt. Hierdoor heeft het water minder kans om door de stof heen te dringen.
Padding
Bescherming tegen extreme hagelbuien vereist kleding die bestand is tegen harde impact van de neerslag en tegelijkertijd comfort en mobiliteit biedt. Hoewel hagel niet altijd langdurig is, kan het letsel veroorzaken als je niet goed beschermd bent. Kies daarom kleding die gemaakt is van stevige en duurzame materialen, zoals dicht geweven synthetische stoffen of materialen met een hoge dichtheid, om de voorkomen dat de hagel de stof doorboort. Overweeg kleding met ingebouwde ‘padding’ op kwetsbare plaatsen zoals de schouders, ellebogen en knieën. Deze extra lagen kunnen de impact van grote hagelstenen verminderen. Draag hoofdbescherming (zoals bijvoorbeeld een stevige capuchon of helm) om je hoofd te beschermen.
Kleding met geïsoleerde voering
Bij zware sneeuwval is het dragen van warme kleding essentieel om jezelf te beschermen tegen de kou. Bij het kiezen van kleding die bescherming biedt tegen extreme sneeuwval is het belangrijk om rekening te houden met zowel de kou als de vochtigheid. Kies kleding met water- en winddichte materialen om de voorkomen dat smeltende sneeuw binnendringt. Kleding met geïsoleerde voering (zoals synthetische vezels of dons) biedt extra warmte in koude omstandigheden. Zorg ervoor dat de isolatie ook effectief blijf als het nat wordt. Bescherm je hoofd en nek met een goed ontworpen capuchon, hoge kraag en dikke sjaal.
Ingebouwde sneeuwvangers
Sommige sneeuwbestendige kleding is voorzien van ingebouwde sneeuwvangers aan de onderkant en verstelbare manchetten bij de polsen, waardoor er geen sneeuw in de jas kan binnendringen. Naast kleding is het essentieel om waterdichte laarzen en handschoenen te dragen om jezelf volledig te beschermen tegen de kou en vochtigheid. Reflecterende details op je kleding vergroten de zichtbaarheid in omstandigheden met weinig licht.
Dakgootreiniging en goed functionerende afvoer
Controleer of je woning goed is voorbereid op extreme neerslag. Reinig regelmatig de dakgoten om verstoppingen te voorkomen. Zorg ervoor dat je dak in goede staat verkeert en repareer eventuele lekken. Investeer in stormbestendige deuren en ramen om je huis optimaal te beschermen tegen regen, hagel en harde wind. Zorg er ook voor dat de afvoer rond je huis goed functioneert. Reinig putten en goten regelmatig om waterophoping te vermijden. Overweeg het aanleggen van een afvoersysteem om regenwater weg te leiden van kwetsbare gebieden.
Evacuatieplan
Bewaar belangrijke documenten op een veilige plek. Maak kopieën van belangrijke documenten zoals identiteitsbewijzen, verzekeringspolissen en medische dossiers. Bewaar deze op een waterbestendige locatie om ze te beschermen tegen mogelijke waterschade. In extreme gevallen (zoals bij overstromingen na een dijkdoorbraak) is het hebben van een evacuatieplan van levensbelang. Zorg ervoor dat je de evacuatieroutes kent en zorg ervoor dat je weet waar veilige opvangplaatsen zich bevinden. Check bij extreme regenval regelmatig bij buren (vooral ouderen of kwetsbare mensen) om ervoor te zorgen dat iedereen in jouw omgeving veilig is. Door een goede voorbereiding en snel te handelen kun je de impact van extreme weersomstandigheden en andere noodsituaties minimaliseren.
