Onweer is altijd onvoorspelbaar
Op warme zomerdagen met een hoge luchtvochtigheid is er kans op zware onweersbuien. Dit onweer gaat meestal gepaard met fikse bliksemontladingen waarbij het flink dondert. Daarnaast gaan deze onweersbuien vaak gepaard met zware windstoten, hevige regenbuien en enorme hagelstenen. Onweer is altijd onvoorspelbaar en je kunt van tevoren nooit weten waar de bliksem precies gaat inslaan. Lucht is een slechte stroomgeleider, daarom zoekt de bliksem altijd hoge objecten zoals flatgebouwen, bomen en lichtmasten op. Met name metaal en water zijn goede geleiders. Blijf daar dan ook ver bij uit de buurt.
Ontlading door spanningsverschillen
Hoe weet ik hoever het onweer bij mijn vandaan is?
Wat moet ik doen bij een onweersbui?
Wat moet ik doen als iemand is getroffen door de bliksem?
Ontlading door spanningsverschillen
Ieder jaar worden er in ons land een aantal mensen door de bliksem getroffen. Zij lopen hierbij meestal ernstige brandwonden, spierletsel en zenuwschade op, maar jaarlijks komen er ook één of twee mensen bij onweer om het leven. Onweersbuien ontstaan doordat er in een bui de positieve lading en de negatieve lading van elkaar worden gescheiden. Warme lucht stijgt omhoog en de koude lucht daalt omlaag. Hierdoor wordt de onderkant van de wolk negatief geladen en de bovenkant van de wolk positief geladen. Door een spanningsverschil kan er een ontlading in de vorm van een vonk ontstaan, die we kunnen zien als een bliksemschicht. De donder die hierop volgt wordt veroorzaakt door uitzetting van de lucht. Bij een stevige onweersbui kunnen duizenden ontladingen ontstaan. Klimaatonderzoekers denken dat het aantal bliksemontladingen tijdens zware onweersbuien weleens met zo’n 10 tot 15 procent zou kunnen stijgen, per graad dat de aarde opwarmt.
Hoe weet ik hoe ver het onweer bij mij vandaan is?
Hoe langer het duurt voordat de donder na een bliksemschicht hoorbaar is, hoe verder weg de onweer zich bij jou vandaan bevindt. Als de donder binnen 10 seconden na de bliksemschicht volgt, dan is het onweer gevaarlijk dichtbij en ongeveer 3 kilometer bij je vandaan. Wanneer de donder 1 seconde na de bliksemschicht volgt, dan is het onweer nog geen 300 meter bij je vandaan. Iedere seconde tussen de bliksemschicht en de donderklap staat dus voor 300 meter.
Wat moet ik doen bij een onweersbui?
Bij hevig onweer kun je de volgende maatregelen treffen:
- Ga direct naar binnen als dat mogelijk is.
- Als de bliksem inslaat kan er brand ontstaan door kortsluiting. Schakel daarom binnen alle elektrische apparatuur uit en trek de stekkers uit de stopcontacten, zodat de bliksem niet via de kabels naar binnen kan komen.
- Ga niet dicht bij ramen en buitendeuren staan.
- Ga tijdens onweer niet in bad zitten of onder de douche staan. Via de metalen waterleidingen kun je door de bliksem worden getroffen.
- Blijf uit de buurt van de metalen verwarming en de open haard.
- Ben je aan het wandelen, ontdoe jezelf dan direct van alle metalen sieraden zoals kettingen, ringen en oorbellen. Leg deze neer en neemt er gepaste afstand van. Doe ook je metalen riem af en kijk goed of er nog andere metalen onderdelen aan je kleding zitten, die je nog kunt verwijderen.
- Zit je op de fiets, brommer of motor, stap er dan direct vanaf en zet hem ergens neer. Blijft er zelf niet bij in de buurt zitten. Als je een elektrische fiets hebt schakel deze dan uit.
- Zit je in de auto, blijf daar dan zitten en sluit de (dak)ramen en deuren.
- Blijf uit de buurt van open water. Ben je aan zwemmen of op bevindt je je op een boot op het water, zoek dan zo snel mogelijk een veilig onderkomen aan de wal.
- Ga niet schuilen in een tent.
- Blijft uit de buurt van hoge objecten zoals bomen en lichtmasten en houdt je zo laag mogelijk bij de grond.
- Bevind je je in een open veld, ga dan ineengedoken op je hurken zitten en houd je voeten tegen elkaar aan. Ga nooit liggen! Houd je handen voor je oren.
- Ben je met meerdere personen in de buitenlucht, splits je dan op en klit niet bij elkaar.
- Gebruik nooit een paraplu.
- Vermijd mobiel bellen. Mobiele telefoons trekken zelf waarschijnlijk geen bliksem aan, maar zouden eventuele brandwonden kunnen verergeren wanneer iemand door de bliksem wordt geraakt.
Wat moet ik doen als iemand is getroffen door de bliksem?
Als iemand door de bliksem getroffen is, dan moet er zo snel mogelijk actie worden ondernomen. Houdt daarbij je eigen veiligheid altijd goed in de gaten en zorg ervoor dat je niet ook zelf door de bliksem getroffen wordt. Het slachtoffer dat door de bliksem gewond is geraakt is niet elektrisch geladen en kan zonder gevaar worden aangeraakt. Controleer of het slachtoffer bij bewustzijn is en vraag aan hem of haar hoe het gaat. Indien het slachtoffer bewusteloos is controleer dan eerst de ademhaling. Is deze normaal? Sleep het slachtoffer dan snel naar een veilige plek en bel 112.
Controleer de ademhaling
Geef de hulpdiensten zoveel mogelijk duidelijke informatie over de locatie waar je je bevindt en de aard van de verwondingen van het slachtoffer. Leg als het mogelijk is je jas over het slachtoffer heen, als bescherming tegen de kou. Zo voorkom je dat het slachtoffer onderkoeld raakt. Blijf de ademhaling continu controleren terwijl je op de hulpdiensten wacht. Als het slachtoffer niet meer ademt begin dan direct met reanimeren.
Hartmassage en mond-op-mondbeademing
Als het slachtoffer bewusteloos is geraakt dan kan het zijn dat hij of zij een hartstilstand heeft gekregen. Zet je telefoon dan op de luidspreker en leg hem naast je neer, zodat je contact blijft houden met de hulpdiensten. Door het toepassen van hartmassage en mond-op-mondbeademing zorg je ervoor dat het bloed door het lichaam blijft stromen en wordt de overlevingskans van het slachtoffer vergroot. De centralist van de meldkamer zal je bij de reanimatiepoging zo goed mogelijk proberen te begeleiden.
Ernstige verwondingen en neurologische aandoeningen
Ondanks dat de stroom relatief kort door een slachtoffer heen loopt, zijn de verwondingen vaak zeer ernstig. Deze mensen hebben meestal last van allerlei neurologische verschijnselen. De bliksem zoekt in het lichaam namelijk de weg van de minste weerstand en beschadigt alle organen die de stroom onderweg tegenkomt. De huid heeft vaak diepe brandwonden en er is meestal veel inwendig letsel. Naast beschadiging van de hartspier is er ook vaak sprake van verlamming van het ademhalingssysteem. Daarnaast kan er schade zijn aan het centrale zenuwstelsel en kunnen er bloedingen optreden in de hersenen. Veel mensen die een blikseminslag hebben overleefd kampen jaren daarna nog steeds met allerlei klachten zoals geheugenproblemen, concentratiemoeilijkheden, epilepsie en slaapstoornissen. Ook veranderingen in persoonlijkheidstrekken komen veelvuldig voor. Daarnaast hebben veel slachtoffers oogletsel opgelopen, last van het gehoor en verlammingen in het gezicht.
Proactieve maatregelen
Met de toenemende frequentie en intensiteit van hevige onweersbuien door klimaatverandering is wereldwijde samenwerking cruciaal, om de uitstoot van broeikasgassen effectief tegen te gaan. Alleen door het bundelen van de inspanningen wereldwijd kan de dreiging van extreme weersomstandigheden worden verminderd en de veerkracht van onze samenlevingen worden vergroot. Het is dan ook cruciaal om proactief maatregelen te nemen om ons aan te passen aan deze veranderende realiteit.
