Meld waterverontreiniging bij meldpunt Ons Water
Als je vermoedt dat het drinkwater uit de kraan of oppervlaktewater verontreinigd is, dan kun je daar melding van maken bij de desbetreffende waterbeheerder, zodat deze direct actie kan ondernemen. Het water in ons land wordt beheerd door verschillende instanties die nauw met elkaar samenwerken zoals gemeenten, provincies, waterschappen, drinkwaterbedrijven en Rijkswaterstaat. Daarom is het niet altijd even duidelijk waar je welke waterverontreiniging precies moet melden. Zo zijn de gemeenten onder meer verantwoordelijk voor het riool- en oppervlaktewater in de steden en zijn de waterschappen verantwoordelijk voor het waterbeheer in landelijke gebieden. De provincies beheren onder meer de drinkwaterwingebieden en de drinkwaterbedrijven beheren het drinkwater uit de kraan. De website Ons Water biedt de mogelijkheid om melding te maken van waterverontreiniging met behulp van verschillende meldingsformulieren, waardoor je direct in contact wordt gebracht met de juiste waterbeherende instantie.
Waterverontreiniging en volksgezondheid
De Nederlandse overheid houdt toezicht op de kwaliteit van het oppervlaktewater, zoals de zee, meren, plassen, vennen, kanalen, grachten, vijvers, sloten en rivieren. Daarnaast zorgt de overheid ook voor de kwaliteit van ons grondwater dat zich in de Nederlandse bodem bevindt. Dit water is meestal afkomstig van regen. Bij het waterbeheer zijn verschillende partijen betrokken zoals bijvoorbeeld de waterschappen, provincies en gemeenten. Samen zorgen ze er niet alleen voor dat de kwaliteit van het water continu wordt bewaakt, maar ze zorgen er ook samen voor dat er voldoende water aanwezig is.
Waardoor ontstaat waterverontreiniging?
Halen rioolzuiveringsinstallaties alle stoffen uit het water?
Hoe veilig is het drinkwater in Nederland?
Kan het kwaad als er koper uit leidingen in het drinkwater terechtkomt?
Zit er chloor in ons drinkwater?
Hoe helpen UV-licht en ozon bij de waterzuivering?
Hoeveel waterleidingbedrijven zijn er in Nederland?
Waardoor ontstaat waterverontreiniging?
Wanneer ons oppervlakte- of grondwater verontreinigd is dan kunnen er ernstige gezondheidsrisico’s ontstaan voor mensen en dieren. Daarnaast brengt watervervuiling vaak schade toe aan (kust)flora en gewassen. Er zijn een heleboel verschillende oorzaken van waterverontreiniging zoals:
- Dumpen van afvalstoffen in oppervlaktewater.
- Besmet grondwater door bodemverontreiniging.
- Watervervuiling door bestrijdingsmiddelen en overbemesting.
- Verontreiniging van oppervlakte- en grondwater door rioolwater.
- Contaminatie door micro-organismen.
- Watervervuiling door indirecte besmetting.
- Waterverontreiniging door medicijnen.
- Watervervuiling door drugsafval.
Dumpen van afvalstoffen in oppervlaktewater
Tot de jaren zeventig was het heel gebruikelijk dat grote bedrijven hun afvalstoffen gewoon in de natuur loosden, zoals de zee, rivieren, meren, plassen, vennen en beken. Het ging dan bijvoorbeeld om chemische bestrijdingsmiddelen, meststoffen en bouwafval. De afvalstoffen waren niet alleen afkomstig van de industrie en de landbouw, maar ook van particuliere huishoudens. Gelukkig kwam hier in 1970 met de Wet verontreiniging oppervlaktewater (inmiddels vervangen door de Nederlandse Waterwet) een einde aan. Deze wet verbiedt het lozen van afvalstoffen zonder een ontheffing. Daarnaast bepaalt deze wet ook op welke manier verontreinigende stoffen mogen worden afgevoerd en op welke wijze daarop controle moet worden uitgevoerd.
Besmet grondwater door bodemverontreiniging
Schoon grondwater bevat onder normale omstandigheden alleen essentiële chemische elementen en mineralen in lage en onschadelijke concentraties. Wanneer afvalstoffen in de bodem zich met dit schone grondwater vermengen dan raakt dit water vervuild. Vaak is bodemverontreiniging veroorzaakt door afvalstortingen in de loop der eeuwen. Dit afval bestaat niet alleen uit huisvuil, maar ook uit zware metalen, polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) en chemische afvalproducten van voormalige fabriekjes. Bodemverontreiniging leidt vaak tot schade aan het ecosysteem. Wanneer deze verontreinigen het grondwater vervuilen, dan ontstaan er ernstige gezondheidsrisico’s voor mensen, dieren en planten. Zeker wanneer het grondwater wordt onttrokken door drinkwatersystemen. Het reinigen van besmet grondwater is niet alleen erg ingewikkeld, maar ook zeer kostbaar.
Watervervuiling door bestrijdingsmiddelen en overbemesting
In de landbouwsector wordt veel gebruikgemaakt van chemische bestrijdingsmiddelen (pesticiden) om gewassen te beschermen, tegen allerlei schadelijke insecten en schimmels. Soms verplaatsen deze pesticiden zich via de voedselketen en komen dan via vogels, vissen en vee bij mensen terecht. Ook kunnen deze bestrijdingsmiddelen terechtkomen in het drinkwater, dat uit oppervlakte- of grondwater is bereid. Gelukkig wordt er binnen de agrarische sector steeds meer gebruikgemaakt van biologische bestrijdingsmiddelen, waardoor milieuschade kan worden voorkomen. Naast bestrijdingsmiddelen maken boeren ook veel gebruik van meststoffen zoals stikstof en fosfor. Deze stoffen zijn belangrijk om de gewassen op het land te laten groeien. Vaak worden er meer meststoffen aangevoerd, dan de gewassen kunnen opnemen. In dat geval is er sprake van overbemesting en komen er soms mineralen in schadelijke hoeveelheden in het grond- of oppervlaktewater terecht. Ondanks dat boeren de nodige voorzorgsmaatregelen nemen om waterverontreiniging door overbemesting te voorkomen, gaat het toch nog vaak mis.
Verontreiniging van oppervlakte- en grondwater door rioolwater
Nederland heeft een uitgebreide infrastructuur van rioolbuizen, waarmee ons afval- en regenwater op een efficiënte en veilige manier kan worden afgevoerd. Hierdoor kunnen de verspreiding van ernstige ziektes en geurhinder worden voorkomen. Het rioolwater komt uiteindelijk terecht in rioolzuiveringsinstallaties, waar het afvalwater in een aantal stappen wordt gezuiverd. Het schone water wordt daarna weer terug de natuur ingebracht via oppervlaktewater. De rioolwaterzuivering is een taak van de waterschappen. Toch kan het gebeuren dat er ongezuiverd rioolwater in oppervlakte- en grondwater terechtkomt. Veel rioleringsstelsels voeren het afvalwater afkomstig uit de wc, de douche en de wasmachine af, in dezelfde buizen als het regenwater. Wanneer het dan flink regent kan het riool te vol raken en vervolgens overlopen. Hierdoor komt het rioolwater in sloten, vennen, grachten en vijvers terecht. Daarom worden er tegenwoordig steeds vaker gescheiden rioleringen aangelegd, waarin het afvalwater apart van het regenwater kan worden afgevoerd.
Contaminatie door micro-organismen
Ook micro-organismen zoals bacteriën, virussen en parasitaire wormen kunnen het oppervlakte- en grondwater verontreinigen. Wanneer deze micro-organismen in ons drinkwater terechtkomen, dan kunnen we ernstig ziek worden. Daarnaast kunnen sommige bacteriën de zuurstof in het water verbruiken, waardoor vissen in vijvers, meren en grachten doodgaan door zuurstoftekort. Deze micro-organismen kunnen bijvoorbeeld in het water terechtkomen door overgelopen rioleringen of door uitwerpselen van besmette dieren. Ook blauwalgen zorgen iedere zomer weer voor de nodige gezondheidsrisico’s. Deze bacteriën gedijen vooral goed in stilstaand zoet, brak en zout oppervlaktewater en vermenigvuldigen zich snel wanneer de temperatuur stijgt. Er komen dan giftige stoffen vrij waardoor zwemmers en dieren ziek kunnen worden. De aanwezigheid van blauwalg is vaak te herkennen aan een groene blauwachtige of roodbruine drijflaag en een sterke zwavelgeur. De bestrijding van blauwalg is erg lastig. Rijkswaterstaat en de waterschappen zijn verantwoordelijk voor de waterkwaliteit op officiële natuurlijke zwemlocaties en voeren in de zomer regelmatig testen uit om op blauwalg-risico’s te controleren. Vervolgens worden de veilige en onveilige zwemwaterlocaties op het internet gepubliceerd. Daarnaast worden er ook waarschuwingsborden geplaatst om zwemmers op de locaties zelf te informeren.
Watervervuiling door indirecte besmetting
Sinds de Wet verontreiniging oppervlaktewater in 1970 werd geïntroduceerd en de wet- en regelgeving rondom het direct lozen van afvalstoffen in de natuur strenger werd, is de kwaliteit van ons oppervlakte- en grondwater sterk verbeterd. De hoeveelheid giftige stoffen is sindsdien met ongeveer 90% afgenomen. Er zijn echter ook schadelijke stoffen die niet rechtstreeks in ons grond- en oppervlakte water terechtkomen, maar via een omweg. Deze indirecte giftige stoffen zijn voor een groot deel afkomstig uit zogenaamde diffuse bronnen. Deze bronnen van verontreiniging zijn niet afkomstig van één enkele locatie, maar van verschillende locaties over een groter gebied. De vervuiling is dan bijvoorbeeld afkomstig van landbouwprocessen, de uitstoot in het verkeer en de recreatievaart. Door de uitstoot van onder andere zwaveldioxide, ammoniak en stikstofoxiden worden er in de lucht bepaalde zuren gevormd die naar beneden komen als het regent, sneeuwt of hagelt. Ook in vorm van gas of mist kunnen deze zuren neerdalen. De schadelijke stoffen komen op deze manier indirect in de zee, meren, plassen, vennen, kanalen, grachten, vijvers, sloten, rivieren en het grondwater terecht.
Waterverontreiniging door medicijnen
Rioolzuiveringsinstallaties hebben vaak moeite met het afbreken van medicijnen. Nederlanders zijn de afgelopen jaren steeds meer medicijnen gaan gebruiken. Voor een deel heeft dat te maken met een vergrijzende bevolking. De afvoer van medicijnresten wordt dan ook een steeds groter probleem. Veel van deze medicijnresten in onze urine en ontlasting, komen via de riolering in ons oppervlaktewater terecht. Daarnaast wordt veel ongebruikte medicatie door de gootsteen gespoeld. Dat is niet alleen schadelijk voor vissen, kikkers, salamanders, schildpadden, eenden, zwanen, ganzen en reigers, maar maakt ook de bereiding van drinkwater een stuk lastiger. Daarom ontwikkelen waterschappen steeds nieuwere manieren om rioolwater zo efficiënt mogelijk te zuiveren. Ook steeds meer ziekenhuizen zuiveren zelf hun eigen afvalwater, voordat het in de riolering terechtkomt. Daarnaast worden patiënten ervan bewust gemaakt dat zij oude of ongebruikte geneesmiddelen terug moeten brengen naar de apotheek of moeten inleveren bij het inzamelpunt voor klein chemisch afval in de milieustraat.
Watervervuiling door drugsafval
Naast de toename van medicijnresten in ons oppervlaktewater, vormt ook drugsafval een steeds groter wordend probleem. Het gaat dan om zeer schadelijke chemische en giftige stoffen die door criminelen langs de openbare weg of in de natuur worden achtergelaten. Dit gevaarlijke synthetische afval bestaat uit restproducten die overblijven na de productie van bijvoorbeeld XTC, amfetamine en efedrine in illegale drugslabs. Het drugsafval zit meestal opgeslagen in vaten en jerrycans. Wanneer deze afvalstoffen in het oppervlakte- of grondwater terechtkomen, dan levert dat ernstige gezondheidsrisico’s op voor mensen en dieren. Daarnaast kunnen akkers met gewassen worden besmet, als met chemische stoffen vervuilde mest, door boeren wordt uitgereden. Drugsafval komt niet alleen door illegale dumping in de natuur terecht. Steeds vaker spoelen de criminelen het afval gewoon door het riool. Ook dan komen de schadelijk stoffen uiteindelijk in het oppervlaktewater terecht.
Halen rioolzuiveringsinstallaties alle stoffen uit het water?
Nee, bij de rioolzuivering kunnen niet alle stoffen uit het water worden gehaald. Bij het zuiveren van rioolwater worden voornamelijk de zuurstofbindende stoffen, stikstof en fosfaat verwijderd. Zuurstofbindende stoffen zijn organische en anorganische stoffen die zuurstof aan het water onttrekken. Door een tekort aan zuurstof kunnen vissen in het oppervlaktewater sterven. Het verwijderen van zogenaamde microverontreinigingen is een stuk lastiger. Microverontreinigingen bestaan voor een groot deel uit stoffen met allerlei verschillende chemische eigenschappen. Hieronder vallen niet alleen medicijnen, maar ook hormonen, bestrijdingsmiddelen, weekmiddelen, microplastics, nanodeeltjes, biociden en geurstoffen. Een deel van deze schadelijke stoffen zal daarom onvermijdelijk in het oppervlaktewater terechtkomen. Daarom wordt het oppervlaktewater door en door gezuiverd voordat er drinkwater van wordt gemaakt. Drinkwaterbedrijven experimenteren met geavanceerde technologieën, waarmee ze microverontreinigingen in de toekomst nog beter kunnen uitfilteren.
Hoe veilig is het drinkwater in Nederland?
Het drinkwater in ons land is heel erg veilig. Of je nu in Groningen, Maastricht of Rotterdam bent, overal kun je schoon en fris water uit de kraan drinken. Dit drinkwater wordt geproduceerd en gedistribueerd door verschillende waterleidingbedrijven zoals Evides, Vitens, Waternet, Brabant Water, Waterleiding Maatschappij Limburg, WMD Drinkwater, Oasen en Dunea. Voor de productie van kraanwater maakt men gebruik van gezuiverd oppervlakte- en grondwater. De hardheid van het water verschilt per regio. Vooral in de provincie Limburg heeft men te maken met tamelijk hard water. Met wateronthardingsinstallaties kan drinkwater dat te veel calcium en magnesium bevat zachter worden gemaakt.
Wat is legionella?
Hoewel het kraanwater in Nederland veilig is zijn er wel een aantal dingen waarmee rekening moet worden gehouden. Wanneer een kraan lange tijd niet is gebruikt (omdat mensen bijvoorbeeld op vakantie zijn geweest) dan kunnen zich in het stilstaande drinkwater legionellabacteriën ontwikkelen. Wanneer een kraan of douche dan wordt opengedraaid, kunnen er kleine druppeltjes (nevel) worden ingeademd met daarin deze bacterie. Inademing van de legionellabacterie kan leiden tot lichte griepachtige verschijnselen, maar in andere gevallen ook tot een ernstige longontsteking en hoge koorts (veteranenziekte).
Wat kan ik doen om een legionella-besmetting te voorkomen?
Met legionella moet je dus geen risico’s nemen. Daarom is het verstandig om als je terugkomt van vakantie (of ergens op een vakantiebestemming aankomt) en de kraan of douche een tijdje niet is gebruikt, eerst even goed door te spoelen. Houd daarbij je adem in zodat je de nevel niet kunt inademen en verlaat de ruimte. Zorg ervoor dat je ramen of deuren hebt openstaan zodat de nevel weg kan. Laat eerst de koude kraan 2 minuten doorstromen en daarna 2 minuten de warme kraan. Een douchekop kun je een paar minuten doorspoelen in een emmer met daaroverheen een handdoek.
Kun je legionella alleen oplopen via kranen en douchekoppen?
Nee, een legionella-infectie kun je ook oplopen via stilstaand water in een tuinslang, plantenspuit of een sproei-installatie. Eigenlijk overal waar het water langere tijd heeft stilgestaan bij een bepaalde temperatuur. Zorg er altijd voor dat al het water uit de tuinslang is verwijderd, voordat je hem opbergt. De legionellabacterie gedijt goed bij temperaturen tussen de 20 en 50 graden, dus laat een tuinslang niet in de warme zon liggen. Ook bubbelbaden, stoombaden, sauna’s en de airconditioning, vormen een risico op een legionella-besmetting. Neem daarom altijd de juiste voorzorgsmaatregelen als je hier gebruik van maakt. Legionella is niet besmettelijk en kan dus ook niet van mens tot mens worden overgedragen. Ook het drinken van met legionella besmet water levert geen risico op besmetting. Alleen door het inademen van verneveld water kun je met de bacterie besmet raken.
Kan het kwaad als er koper uit leidingen in het drinkwater terechtkomt?
Metalen zoals bijvoorbeeld koper, cadmium, ijzer, zink en lood zijn soms schadelijk, maar soms ook noodzakelijk. Wanneer metaaldeeltjes in de bodem, het oppervlakte- of grondwater of in de lucht terechtkomen door industriële processen, dan levert dat vaak milieuschade op en heeft dat negatieve gevolgen voor mensen, dieren en planten. Toch zijn bepaalde kleine hoeveelheden van sommige metalen noodzakelijk voor het functioneren van het menselijk lichaam. Het is dus normaal dat er in ons drinkwater een bepaalde hoeveelheid koper zit opgelost. Deze hoeveelheid blijft onder de toegestane concentratie en is dus veilig voor consumptie. Drinkwaterbedrijven in Nederland hanteren strenge normen en controleren continu of ze voldoen aan de wettelijke vereisten.
Wat zijn spoorelementen?
Onmisbare metalen noemen we spoorelementen. Denk maar aan ijzer dat nodig is voor het aanmaken van rode bloedlichaampjes en zink dat een essentiële functie heeft in de membraan-structuur. Het overgrote deel van de drinkwateraansluitingen in Nederland bestaat uit koperen leidingen, koppelingen en kranen. Koper is een overgangsmetaal. Wanneer het drinkwater langs metaal stroomt, dan komt er steeds een heel klein beetje van dat metaal in het water terecht. Het gaat dan om hele kleine hoeveelheden die voor ons geen kwaad kunnen. Ook via voedingsmiddelen komt er dagelijks een kleine hoeveelheid in ons lichaam terecht. De hoeveelheid koper dat in het drinkwater terechtkomt is afhankelijk van verschillende factoren zoals de zuurgraad en de hardheid, maar ook de gebruiksfrequentie (staat het water bijvoorbeeld lang stil) speelt hierbij een rol.
Is drinkwater uit loden leidingen schadelijk voor de gezondheid?
In tegenstelling tot koperen drinkwaterleidingen kunnen loden leidingen wel een gevaar opleveren voor zwangere vrouwen en kleine kinderen. In deze leidingen kan het loodgehalte te hoog zijn, waardoor gezondheidsrisico’s ontstaan. Loden leidingen komen in ons land nauwelijks nog voor. Als er toch nog loden leidingen aanwezig zijn, dan is het belangrijk om ze te vervangen. Wanneer je twijfelt of je wellicht loden leidingen in je woning hebt, dan kun je dit door een gespecialiseerd bedrijf laten controleren. Deze kunnen je advies geven over hoe je de leidingen het beste kunt (laten) vervangen. Naast koperen leidingen wordt tegenwoordig ook steeds vaker gebruikgemaakt van harde flexibele kunststof waterleidingen.
Afbeelding van Clker-Free-Vector-Images
Zit er chloor in ons drinkwater?
In tegenstelling tot heel veel andere landen in de wereld, smaakt ons water niet naar chloor. Veel landen voegen chloor aan het drinkwater toe om schadelijke bacteriën en virussen te doden. In ons land is dat niet nodig, omdat het onderhoud aan de waterleidingsystemen optimaal is. Lekkages en andere defecten worden snel opgemerkt en verholpen. Hierdoor krijgen deze ziekmakers geen kans om het water te besmetten. Daarnaast wordt de kwaliteit van het drinkwater continu bewaakt. In plaats van chloor maken Nederlandse drinkwaterbedrijven gebruik van UV-licht of ozon.
Hoe helpen UV-licht en ozon bij de waterzuivering?
Wanneer het UV-licht doordringt in de celwand en het cytoplasmatische membraan van micro-organismen, dan volgt er een moleculaire herindeling van het DNA. Hierdoor kunnen cellen zich niet meer reproduceren en sterven ze af. Ook ozon heeft een vernietigende uitwerking op de cellen van micro-organismen. Deze waterzuiveringstechnieken worden niet alleen toegepast bij drinkwater, maar ook bij zwemwater, in de voedingsindustrie en de landbouw. Toch zijn er drinkwaterbedrijven die soms een heel klein beetje chloordioxide aan het drinkwater toevoegen, maar dat is nauwelijks meetbaar en onschadelijk.
Hoeveel waterleidingbedrijven zijn er in Nederland?
Ons land kent tien waterleidingbedrijven:
Evides: voorziet Zeeland, en delen van Zuid-Holland en Noord-Brabant van drinkwater. Evides levert niet alleen water aan huishoudens, maar ook aan de industrie.
Dunea: voorziet huishoudens in delen van Zuid-Holland van drinkwater.
Oasen: voorziet huishoudens en bedrijven in het oosten van Zuid-Holland van schoon drinkwater.
Vitens: levert kraanwater aan huishoudens en bedrijven in de provincies Utrecht, Drenthe, Friesland, Flevoland, Gelderland, Overijssel.
WMD Drinkwater B.V: levert drinkwater aan een groot deel van Drenthe.
Waterbedrijf Groningen: voorziet huishoudens in Groningen van schoon drinkwater en een klein deel van noordelijk Drenthe.
Waternet: dit waterleidingbedrijf voorziet Amsterdam en omliggende gemeenten van drinkwater. Ook levert Waternet drinkwater aan Schiphol. Daarnaast beheert dit bedrijf sluizen, bruggen, molens, dijken en gemalen.
PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland: voorziet Noord-Hollandse huishoudens van drinkwater.
Waterleiding Maatschappij Limburg: levert drinkwater aan huishoudens en bedrijven in de Nederlandse provincie Limburg.
Brabant Water: voorziet bijna heel Noord-Brabant van schoon drinkwater. Het waterbedrijf levert niet alleen drinkwater aan huishoudens, maar ook industriewater aan (chemische) bedrijven op Moerdijk.
