Tekort aan schoon drinkwater
Wanneer er een tekort aan schoon water dreigt, dan spreken we van waterschaarste. Er is dan meer vraag naar (drink)water, dan dat er door waterleidingbedrijven kan worden geleverd. Vooral in de derdewereldlanden is dit een zeer groot probleem. Door de snelle bevolkingsgroei zullen de watertekorten de komende decennia wereldwijd alleen nog maar toenemen. Nederland wordt via de rivieren de Maas en de Rijn voorzien van zoet water. Ook het IJsselmeer en het Markermeer leveren zoet water. Daarnaast zijn regen- en grondwater een bron van zoet water.
Waardoor wordt waterschaarste veroorzaakt?
Welke maatregelen worden er getroffen bij droogte?
Hoe wordt het water precies verdeeld bij waterschaarste?
Hoe kan ik zelf bijdragen aan het voorkomen van waterschaarste?
Waardoor wordt waterschaarste veroorzaakt?
Aan de ene kant wordt waterschaarste veroorzaakt doordat steeds meer mensen veel meer water gebruiken voor consumptie en sanitaire voorzieningen. Daarnaast wordt ook steeds meer water gebruikt voor landbouwprocessen, zoals bijvoorbeeld de irrigatie van gewassen op akkers. Aan de andere kant krijgen we ook steeds vaker te maken met waterschaarste vanwege ecologische factoren. Door de klimaatverandering, grootschalige ontbossing, waterverontreiniging en waterverspilling is er minder water beschikbaar. Door de stijging van de zeespiegel kunnen de kustgebieden in Nederland verzilten en komt er zout water in het achterland terecht. Dit brakke water wordt vervolgens opgepompt door waterbedrijven. Brak water is ongeschikt voor de bereiding van drinkwater. Inmiddels worden er verschillende nieuwe geavanceerde technieken ontwikkeld die zoet en brak water in de bodem van elkaar kunnen scheiden en brak water met behulp van membranen kunnen ontzilten.
Te weinig aanvoer van water is slecht voor de waterkwaliteit
De klimaatverandering zorgt voor extreme uitersten. Het regent vaker, het hagelt harder, de stormen zijn heftiger, maar ook de periodes van extreme droogte nemen toe. Tijdens deze droge periodes in de zomer is er weinig aanvoer van water en dat heeft meestal een negatieve invloed op de waterkwaliteit. Door de warmte kunnen ziekmakende bacteriën ontstaan en kan ook blauwalg welig tieren. De combinatie van zuurstoftekort en warm water zorgt vervolgens vaak voor een massale vissterfte. Rijkswaterstaat en de waterschappen controleren dagelijks de waterstanden en houden de waterkwaliteit scherp in de gaten. Er kan dan snel actie worden ondernomen als dat noodzakelijk is.
Hoe ontstaat droogte?
Als het lange tijd niet heeft geregend dan leidt dat in veel gevallen tot een heel laag grondwaterpeil. Daarnaast zal er ook een gedeelte van het water verdampen. Deze verdamping vindt plaats via planten die met hun wortels het grondwater opnemen. Wanneer drinkwaterbedrijven, de industrie en de agrarische sector vervolgens allemaal grondwater onttrekken, dan raakt het water snel op. Daarom wordt er onderzocht hoe die extreme droogte het beste kan worden aangepakt en welke maatregelen er de komende jaren moeten worden genomen. Hierbij wordt vooral gekeken naar manieren waarop het oppervlaktewater beter kan worden vastgehouden. Dit kan bijvoorbeeld door het aanleggen van bochten in beken en het dichtzetten van stuwen.
Welke maatregelen worden er getroffen bij droogte?
Ons land is redelijk goed voorbereid op watertekorten. Wanneer er droogte heerst probeert Rijkswaterstaat het zoete water zo eerlijk mogelijk te verdelen onder gebruikers. Dit wordt geregeld via pompgemalen, sluizen en stuwen. De aanpak van droogte verschilt per regio en is in hoger gelegen gebieden anders dan in lager gelegen gebieden. Naar zandgronden in hoog Nederland (de oostelijke provincies) en enkele andere gebieden kan geen zoet water worden aangevoerd. Hier zijn mensen helemaal afhankelijk van regen en grondwater. Omdat het risico op waterschaarste in hoger gelegen gebieden groter is dan op andere plaatsen, worden hier meestal als eerste beregeningsverboden ingesteld door de autoriteiten. In laag Nederland (de westelijke gebieden die lager dan een meter boven N.A.P. liggen) kan de droogte worden bestreden met het zoete water uit de Rijn en de Maas. Daarnaast wordt in het voorjaar het waterpeil van het zoete water in het IJsselmeer verhoogd. Ook dit water kan bij waterschaarste dienen als extra voorraad.
Hoe wordt het water precies verdeeld bij waterschaarste?
Als er niet voldoende water meer is voor iedereen, dan wordt de zogenaamde verdringingsreeks toegepast. Waterbeheerders kijken dan welke gebruikers de hoogste prioriteit hebben bij de verdeling van het schaarse zoete water. Maatschappelijk belangen spelen hierbij een grote rol. Er zijn vier categorieën. Deze verdringingsreeks ziet er als volgt uit:
- Categorie 1: veiligheid en kwetsbare natuur
- Categorie 2: nutsvoorzieningen
- Categorie 3: kleinschalig hoogwaardig gebruik
- Categorie 4: overige belangen
Veiligheid en kwetsbare natuur
Bij het verdelen van zoet water heeft veiligheid volgens de verdringingsreeks de hoogste prioriteit. Nederland is erg kwetsbaar voor overstromingen en daarom is het voorkomen van schade aan dijken heel erg belangrijk. Ook het voorkomen van onomkeerbare schade aan de natuur (planten en dieren) heeft de hoogste prioriteit.
Nutsvoorzieningen
Als de dijken eenmaal zijn veiliggesteld dan is het belangrijk dat ook de levering van nutsvoorzieningen kan worden gegarandeerd. Het gaat dan niet alleen om het veiligstellen van drinkwater, maar ook om de levering van elektriciteit en aardgas.
Kleinschalig hoogwaardig gebruik
Hier wordt vooral gekeken naar de economische belangen voor bijvoorbeeld de boomteelt. Door droogte ontstaat vaak schade aan gewassen. En dat heeft voor de landbouwsector meestal grote financiële gevolgen. Door het beregenen van gewassen met een minimale hoeveelheid water kan meestal veel schade voor boomkwekers worden voorkomen. Binnen deze categorie valt ook proceswater/koelwater dat wordt gebruikt in de industrie.
Overige belangen
Wanneer belangen niet in categorie twee of drie kunnen worden ingedeeld, dan vallen ze soms in categorie vier. In deze categorie wordt vooral gekeken naar belangen binnen de scheepvaart, de landbouw, de visserij en recreatie.
Hoe kan ik zelf bijdragen aan het voorkomen van waterschaarste?
Als consument zijn er verschillende dingen die je kunt doen, wanneer er watertekorten zijn in droge periodes. Verspil in ieder geval zo min mogelijk water en laat de kraan niet onnodig lang doorlopen als je hem niet gebruikt. Beperk de tijd dat je onder de douche staat. Spoel het toilet door met de bespaarknop en stel het wassen van je auto even uit. Ook het besproeien van planten kan best even wachten. Wanneer je je wasmachine of vaatwasser wilt gebruiken doe dit dan zoveel mogelijk buiten de piekuren.
Handige links:
Rijkswaterstaat: Droogte en watertekort in Nederland
Drinkwaterplatform.nl: Watertekort: zo pakken we waterstress aan
