Wat moet ik doen bij stralingsgevaar na een kernramp?

Kernongeval

Stralingsgevaar kan ontstaan na een kernongeval. Een kernongeval of kernramp is een ernstig nucleair incident, waarbij radioactieve materialen ongecontroleerd vrijkomen in het milieu. Stralingsincidenten kunnen catastrofale gevolgen hebben voor zowel de menselijke gezondheid als voor de leefomgeving. Het vrijkomen van radioactieve stoffen uit nucleaire installaties kan gebeuren als gevolg van systeemstoringen, menselijke fouten, natuurrampen, maar ook uit moedwil zoals bijvoorbeeld terroristische aanslagen op kerncentrales. De vrijgekomen radioactieve stoffen kunnen zich na een kernongeval verspreiden in de atmosfeer, de bodem en het water, waardoor er ernstige gezondheidsrisico’s ontstaan voor degenen die aan de straling worden blootgesteld.

Hoe worden mensen op de hoogte gebracht van stralingsgevaar?

Wat moet ik doen bij stralingsgevaar na een kernramp?

Wat is kernenergie?

Wat is stralingsgevaar precies?

Het verschil tussen radioactief gevaar en ioniserend stralingsgevaar

Nucleaire besmetting

Kernsmelting

Stralingsziekte

Wat zijn de grootste kernrampen die ooit hebben plaatsgevonden?

Wat zijn de meest voorkomende ongevallen en incidenten in kerncentrales?

Strikte naleving van veiligheidsprotocollen

De toekomst van kernenergie

Kernfusie

Hoeveel kernreactoren staan er in Nederland?

Opslag en beheer van kernafval

Hoog niveau van stralingsveiligheid

 

 

Hoe worden mensen op de hoogte gebracht van stralingsgevaar?

In Nederland (maar ook in de meeste andere landen) worden mensen op verschillende manieren op de hoogte gebracht van een kernongeval en mogelijk stralingsgevaar. Ieder land heeft daarvoor zijn eigen specifieke procedures en systemen die daar van toepassing zijn. Hieronder volgen de meest voorkomende methoden die worden gebruikt om het publiek te waarschuwen voor radioactief gevaar:

• Noodwaarschuwingssystemen
• Radio-uitzendingen
• Televisieberichten
• Mobiele waarschuwingen
• Sociale media
• Sirenes
• Publieke adressystemen

Noodwaarschuwingssystemen

Veel landen (waaronder Nederland) hebben noodwaarschuwingssystemen die worden gebruikt om mensen te informeren over dreigend stralingsgevaar. Deze alarmeringssystemen maken onder meer gebruik van radio, tv, sirenes, luidsprekers op voertuigen, mobiele apps of sms-berichten, om mensen te waarschuwen en te instrueren over de te nemen veiligheidsmaatregelen.

Radio-uitzendingen

Radiostations (en dan vooral de regionale rampenzenders) zijn meestal een zeer belangrijk communicatiemiddel tijdens een noodsituatie. De overheid kan speciale berichten uitzenden op lokale radiozenders om mensen te verwittigen over wat er precies gebeurd is en welke acties er moeten worden ondernomen om het stralingsrisico zoveel mogelijk te beperken.

Televisieberichten

Ook televisiezenders kunnen speciale uitzendingen maken om informatie te verstrekken over de kernramp en de aanbevolen acties. Deze speciale uitzendingen worden ondertiteld en voorzien van een gebarentolk, zodat de informatie ook toegankelijk is voor doven en slechthorenden.

Mobiele waarschuwingen

In sommige landen kunnen overheidsinstanties noodwaarschuwingen rechtstreeks naar mobiele telefoons sturen via noodwaarschuwingssystemen (zoals bijvoorbeeld NL-Alert). NL-Alert kan tekstberichten bevatten met daarin de instructies van de autoriteiten. Deze mobiele waarschuwingen worden uitgezonden door de zendmasten naar apparaten in een bepaald gebied. Tijdens een nucleaire crisis (of een andere noodsituatie) bepaalt de Nederlandse overheid in welk gebied de noodwaarschuwing wordt uitgezonden.

Sociale media

Overheden en nucleaire autoriteiten kunnen sociale media gebruiken om snel informatie over het stralingsgevaar te verspreiden. Officiële accounts op platforms zoals X en Facebook kunnen snel updates en instructies delen.

Sirenes

Ook kunnen er sirenes worden gebruikt om een nucleaire dreiging aan te kondigen. Deze sirenes kunnen een specifiek alarmsignaal laten horen om het publiek te waarschuwen. Ons land heeft een uitgebreid luchtalarmsysteem met ongeveer 4278 sirenes, die allemaal apart van elkaar kunnen worden bediend. De sirenes klinken dan alleen in het gebied van het stralingsgevaar.

Publieke adressystemen

Naast het luchtalarmsysteem met de sirenes kunnen ook talloze luidsprekers worden gebruikt op openbare plaatsen, zoals stadions, pleinen, treinstations, winkelcentra en overheidsgebouwen, om noodberichten door te geven.

Wat moet ik doen bij stralingsgevaar na een kernramp?

Bij stralingsgevaar na een kernongeval is het van het grootste belang om onmiddellijk beschermende maatregelen te treffen. Hieronder volgt een stappenplan om de risico’s van blootstelling aan radioactieve straling zo klein mogelijk te maken:

Blijf binnen

Zodra je hebt vernomen dat er sprake is van stralingsgevaar als gevolg van een nucleair ongeval, moet je ze zo snel mogelijk een gebouw binnen gaan. Zoek meteen de dichtstbijzijnde beschermende structuur op en blijf daar totdat de autoriteiten aangeven dat het veilig is om weer naar buiten te gaan.

Sluit ramen en deuren

Sluit onmiddellijk alle ramen en deuren om te voorkomen dat radioactieve deeltjes het gebouw binnen dringen.

Volg de instructies van de autoriteiten op

Zet de radio of televisie aan en stem af op de frequentie van de regionale rampenzender. Luister goed naar de instructies van de autoriteiten en volg deze nauwkeurig op.

Jodiumtabletten

Neem alleen jodiumtabletten in als de autoriteiten dit aanbevelen. Jodium kan helpen om de opname van radioactief jodium door de schildklier te verminderen. Jodiumtabletten worden gebruikt bij kernrampen vanwege hun vermogen om radioactief materiaal te blokkeren. In Nederland heeft de overheid een beleid voor het uitdelen van jodiumtabletten aan mensen binnen een bepaald stralingsgebied rond kerncentrales. Dit beleid is erop gericht om de bevolking te beschermen en de kans op schildklieraandoeningen te verminderen. Mensen die lijden aan bepaalde ziektes of aandoening mogen geen jodiumtabletten slikken. Volg daarom altijd de aanwijzingen van de overheid op.

Evacuatie

Als evacuatie wordt aanbevolen, volg dan de aangegeven routes en instructies van de autoriteiten. Neem tijdens de evacuatie (als dat mogelijk is) noodzakelijke voorraden mee, zoals voedsel, water en medicijnen.

Wat is kernenergie?

Kernenergie is gebaseerd op het principe van kernsplijting, waarbij de kernen van zware atomen (zoals uranium-235) worden gesplitst om enorme hoeveelheden energie vrij te maken. Deze energie wordt gebruikt om elektriciteit te genereren in kerncentrales. Kernenergie heeft verschillende voordelen, waaronder een lage uitstoot van broeikasgassen en een constante energieproductie, ongeacht de weersomstandigheden. In tegenstelling tot hernieuwbare energiebronnen (zoals zonne- en windenergie) levert kernenergie een continue en betrouwbare stroomvoorziening. Dit is essentieel om aan de energievraag te voldoen. Kerncentrales hebben relatief kleine hoeveelheden uraniumbrandstof nodig om grote hoeveelheden energie te produceren, wat bijdraagt aan de energieonafhankelijkheid.

Ernstige zorgen en uitdagingen

Ondanks deze voordelen zijn er ten aanzien van kernenergie ook ernstige zorgen en uitdagingen. Een van de grootste zorgen is het beheren van kernafval, dat duizenden jaren gevaarlijk radioactief blijft. Kernenergie is dus allesbehalve schone energie. Veilige opslag en verwijdering van kernafval zijn dan ook cruciale kwesties. Daarnaast zijn er de zorgen over mogelijke kernrampen, zoals die eerder al hebben plaatsgevonden in onder meer Tsjernobyl en Fukushima. Bovendien is uranium (de meest gebruikte brandstof voor kerncentrales) niet hernieuwbaar, wat betekent dat de voorraden uiteindelijk zullen opraken.

Wat is stralingsgevaar precies?

Stralingsgevaar is de mogelijke schade die kan ontstaan door blootstelling aan ioniserende straling. Deze straling heeft voldoende energie om elektronen uit atomen en moleculen te verwijderen. Dit kan zeer ernstige schade aan levende weefsels veroorzaken. Ioniserende straling kan afkomstig zijn van röntgenstraling, gammastraling en alfa– en bètastraling.

 

Wat is het verschil tussen radioactief gevaar en ioniserend stralingsgevaar?

Radioactief gevaar is een bredere term die verwijst naar de aanwezigheid van radioactieve materialen die spontaan straling uitzenden. Ioniserend stralingsgevaar is een specifiek type radioactief gevaar en verwijst naar straling die voldoende energie heeft om ‘ionisatie’ van atomen en moleculen te veroorzaken.

 

Wat is nucleaire besmetting?

Nucleaire besmetting treedt op wanneer radioactieve materialen zich verspreiden en zich hechten aan oppervlakken, de bodem, het water en de lucht. Dit kan leiden tot langdurige gezondheidsrisico’s en kan de toegang tot besmetten gebieden beperken.

Wat is een kernsmelting?

Een kernsmelting is een zeer ernstig kernongeval in een kernreactor, waarbij de brandstofstaven in de reactor oververhit raken en smelten, als gevolg van een falen van het koelsysteem. Hierdoor kunnen operators de controle over de kernreactie verliezen en ontstaat er groot risico dat er radioactieve materialen in het milieu vrijkomen. Kernsmeltingen kunnen ernstige gevolgen hebben voor de reactor zelf, de leefomgeving en de gezondheid van mensen en dieren, in de nabijheid van de reactor.

Smeltende kernbrandstof

Bij een kernsmelting is sprake van stralingsgevaar omdat de smeltende kernbrandstof radioactieve stoffen bevat. Wanneer deze stoffen vrijkomen kunnen ze zich snel verspreiden in de lucht, de bodem en het water. De vrijgekomen radioactieve deeltjes kunnen worden ingeademd of geabsorbeerd door mensen en dieren, wat ernstige schade aan weefsels en organen kan veroorzaken. Blootstelling aan ioniserende straling kan leiden tot onder andere stralingsziekte, kanker en andere gezondheidsproblemen.

Verschillende lagen veiligheidsmaatregelen en -systemen

Bovendien kunnen radioactieve stoffen in het milieu nog lange tijd aanwezig blijven, wat betekent dat de gezondheidsrisico’s nog vele jaren of zelfs decennia kunnen aanhouden (afhankelijk van de aard van de vrijgekomen radioactieve isotopen). Het voorkomen van kernsmeltingen en het beheersen van de gevolgen ervan is een belangrijk aspect van nucleaire veiligheid. Kernreactoren zijn ontworpen met verschillende lagen veiligheidsmaatregelen en -systemen, om de kans op een kernsmelting te minimaliseren. Tevens zijn er verschillende protocollen en noodplannen om de verspreiding van radioactieve stoffen en de gevolgen voor de volksgezondheid te beperken, als er zich onverhoopt toch een kernsmelting voordoet. Het is dan ook van het grootste belang dat deze maatregelen en noodprocedures strikt worden nageleefd, om de veiligheid te waarborgen.

 

Wat is het verschil tussen een brandstofstaaf en een regelstaaf?

Een brandstofstaaf en een regelstaaf zijn beide onderdelen van een nucleaire reactor, maar ze vervullen verschillende functies en hebben verschillende eigenschappen. Een brandstofstaaf (ook wel brandstofelement genoemd) is een buisvormige structuur die is gevuld met splijtbaar materiaal, zoals uranium-235 of plutonium-239. Brandstofstaven zijn verantwoordelijk voor het leveren van de nucleaire brandstof die nodig is om kernreacties te ondersteunen en warmte te genereren in de reactor. Tijdens deze reacties vindt kernsplijting plaats, waarbij atoomkernen worden opgesplitst en energie wordt vrijgegeven. De warmte die wordt gegenereerd door de brandstofstaven wordt gebruikt om water in de reactor te verwarmen en stoom te produceren, die vervolgens wordt gebruikt om elektriciteit op te wekken via een stoomturbine.

Reguleren van de kernreactie

Een regelstaaf (ook wel controlestaaf genoemd) daarentegen is een ander type staaf in een nucleaire reactor. Het is meestal gemaakt van materiaal dat neutronen absorbeert, zoals borium of cadmium. De belangrijkste functie van regelstaven is het reguleren van de kernreactie in de reactor. Door regelstaven in of uit de reactor te bewegen, kunnen exploitanten de neutronenstroom en daarmee de snelheid van de kernreactie controleren. Wanneer regelstaven in de reactor worden ingebracht, absorberen ze neutronen, wat de reactie vertraagt en de hitteproductie vermindert.

Beheersing van de energieproductie

Als regelstaven worden verwijderd, wordt de reactie versnelt en neemt de hitteproductie toe. Dit maakt het mogelijk om de reactor in bedrijf te houden en de energieproductie nauwkeurig te beheersen. Brandstofstaven leveren dus de kernbrandstof en genereren warmte in een nucleaire reactor, terwijl de regelstaven worden gebruikt om de snelheid van de kernreactie te reguleren en de reactor te controleren. Beide elementen zijn onmisbare componenten voor de veilige en efficiënte werking van een kernreactor.

 

Wat is stralingsziekte?

Stralingsziekte is een acute stralingsvergiftiging. Het is een zeer ernstige aandoening die optreedt wanneer het lichaam een hoge dosis ioniserende straling ontvangt in een relatief korte periode. Ioniserende straling heeft genoeg energie om atomen en moleculen te ioniseren en kan schade aan levende weefsels veroorzaken. Om stralingsziekte te voorkomen is het belangrijk om blootstelling aan stralingsbronnen zoveel mogelijk te minimaliseren, en beschermende kleding en uitrusting te dragen in stralingsgevaarlijke omgevingen. Stralingsziekte kan in verschillende stadia verlopen, afhankelijk van de ontvangen stralingsdosis:

• Acute fase
• Latente fase
• Manifestatiefase
• Herstelfase of overlijden

De acute fase

Dit is het vroege stadium dat optreedt binnen enkele uren tot dagen na blootstelling aan de radioactieve straling. De symptomen zijn onder andere misselijkheid, braken, diarree, vermoeidheid, zwakte, gebrek aan eetlust, koorts en duizeligheid. Deze symptomen zijn niet-specifiek en lijken op griepachtige verschijnselen. De acute fase wordt ook wel prodromale fase genoemd.

De latente fase

Na acute fase kan er een periode van verbetering optreden, waarin de patiënt zich beter voelt. Dit kan variëren van enkele dagen tot enkele weken, afhankelijk van de stralingsdosis.

Manifestatiefase

Dit is het stadium waarin de symptomen van stralingsziekte zich volledig ontwikkelen. De ernst van de symptomen hangt af van de ontvangen stralingsdosis. Symptomen kunnen onder meer zijn: ernstige zwakte, bloedingsstoornissen, infecties als gevolg van beschadiging van het immuunsysteem en schade aan organen (zoals bijvoorbeeld het beenmerg, de darmen en het centrale zenuwstelsel).

Herstelfase of overlijden

Sommige patiënten zullen herstellen als ze de manifestatiefase overleven, maar er zullen ook patiënten zijn die overlijden als gevolg van de ernstige schade aan vitale organen.

Wat zijn de grootste nucleaire ongevallen die ooit hebben plaatsgevonden?

De eerste kerncentrale die elektriciteit produceerde voor civiel gebruik was de Experimental Breeder Reactor I (EBR-I), die in 1951 werd gebouwd in Arco (Idaho), Verenigde Staten. Deze kerncentrale produceerde enkele tientallen kilowatturen elektriciteit. De EBR-I werd beschouwd als een prototype voor toekomstige kerncentrales en was een belangrijke mijlpaal in de commerciële toepassing van kernenergie. In de jaren daarna werden er wereldwijd ongeveer 440 operationele kerncentrales gebouwd. Sindsdien zijn er verschillende nucleaire ongevallen en incidenten geweest, waarbij sprake was van stralingsgevaar. Veel kernongevallen liepen met een sisser af, omdat operators de ontstane situatie op tijd onder controle kregen. In andere gevallen liepen de kernongelukken uit op een nucleaire catastrofe. Hieronder volgt een lijst met de grootste en meest ernstige nucleaire ongevallen die zich ooit hebben voorgedaan:

• Kernramp van Tsjernobyl (1986)
• Kernramp van Fukushima (2011)
• Kernongeval van Three Mile Island (1979)
• Windscale-brand (1957)
• Nucleair ongeval met de experimentele kernreactor SL-1 (1961)
• Majak-ramp (1957)
• Kernsmelting tijdens het Sodium Reactor Experiment (1959)
• Kernongeluk Tokaimura (1999)
• Goiânia-incident (1987)

 

Impact op de samenleving minimaliseren

Het begrijpen van kernongevallen, stralingsgevaar en weten wat je moet doen tijdens een nucleaire ramp is van cruciaal belang, om de impact op de samenleving en het milieu te minimaliseren. Het nemen van de juiste preventieve maatregelen en het opvolgen van officiële waarschuwen van de autoriteiten, zijn dan ook essentieel om de veiligheid van mensen en dieren te waarborgen.

Wat zijn de meest voorkomende ongevallen en incidenten in kerncentrales?

De meest voorkomende ongevallen en incidenten in kerninstallaties zijn:

Stroomuitval en koelingstekorten

Storingen in de stroomvoorziening kunnen de koelingssystemen verstoren. Stroomuitval in een kerncentrale is een ernstig incident. Het risico dat koelingssystemen uitvallen is dan aanwezig, wat kan leiden tot oververhitting van de kernreactor waardoor brandstofstaven kunnen smelten. Dit veroorzaakt lekkage van radioactieve stoffen, waardoor er stralingsgevaar kan ontstaan.

Lekkage van koelwater

Lekken in het koelwatersysteem kunnen de efficiëntie van de reactor verminderen.

Verontreiniging van het koelwater

Verontreinigingen in het koelwater kunnen de warmteoverdracht belemmeren.

Branden

Branden kunnen elektrische systemen of apparatuur beschadigen.

Menselijke fouten

Fouten door personeel kunnen ernstige problemen veroorzaken.

Apparatuurstoringen

Defecte componenten kunnen storingen veroorzaken.

Verouderde apparatuur

Oudere systemen kunnen vatbaarder zijn voor storingen.

Natuurrampen

Aardbevingen, overstromingen of tornado’s kunnen schade veroorzaken aan nucleaire installaties.

Ontsnapping van niet-radioactieve stoffen

Ook niet-radioactieve stoffen kunnen ontsnappen. Naast radioactieve stoffen die stralingsgevaar kunnen veroorzaken, kunnen er ook nog andere schadelijke stoffen ontsnappen uit een kerncentrale. Dit kunnen chemicaliën zijn die in het koel- en koelwatersysteem worden gebruikt (zoals bijvoorbeeld corrosieremmers en waterbehandelingschemicaliën). Ook kunnen er zware metalen vrijkomen uit brandstofelementen en andere structurele componenten van de reactor (zoals bijvoorbeeld lood, cadmium en nikkel).

Problemen met de brandstofstaven

Verontreiniging van brandstofstaven kan problemen veroorzaken bij de warmteafvoer. Brandstofstaven kunnen beschadigd raken en leiden tot oververhitting.

Corrosie

Corrosie van metalen onderdelen kan de betrouwbaarheid van systemen verminderen.

Overmatige trillingen of bewegingen

Mechanische problemen kunnen trillingen veroorzaken die apparatuur beschadigen.

Waterstofvorming

Reacties met waterstofgas kunnen explosies veroorzaken.

Storingen in veiligheidssystemen

Fouten in veiligheidssystemen kunnen het vermogen om noodsituaties te beheersen beïnvloeden.

Gebrek aan onderhoud

Onvoldoende onderhoud aan kerninstallaties kan de efficiëntie van apparatuur verminderen.

Onjuiste brandstofbelasting

Verkeerde hoeveelheden brandstof in de reactor kunnen problemen veroorzaken.

Problemen met de reactorcontrole

Fouten in de regelsystemen kunnen de stabiliteit van de reactor beïnvloeden.

Meting- en controlefouten

Onnauwkeurige metingen of regelingen kunnen leiden tot ernstige problemen.

 

 

Strikte naleving van veiligheidsprotocollen

Om stralingsgevaar door ongevallen en incidenten in kerninstallaties te voorkomen, is het essentieel dat de juiste maatregelen worden getroffen. Het strikt naleven van de veiligheidsprotocollen is van cruciaal belang om de integriteit en betrouwbaarheid van kerncentrales te waarborgen en het risico voor personeel, milieu en de samenleving te minimaliseren.

 

De toekomst van kernenergie

Kernenergie is de afgelopen jaren weer een brandpunt van discussie geworden, als het gaat om het aanpakken van klimaatverandering en het verminderen van onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. De toekomst van kernenergie zal grotendeels afhankelijk zijn van hoe de uitdagingen op het gebied van veiligheid en de opslag van het radioactieve kernafval worden aangepakt. Nieuwe ontwerpen van kernreactoren beloven verbeterde veiligheid, meer efficiëntie en verminderd kernafval.

 

Kernfusie

Er wordt momenteel veel onderzoek gedaan naar kernfusie als een potentieel schone en overvloedige energiebron. Bij kernfusie smelten waterstofatomen samen tot helium om energie te produceren. Ook wordt er onderzoek gedaan naar veiligere opslagmethoden en technologieën voor kernafval. Over het algemeen wordt aangenomen dat kernfusie veiliger is dan kernsplijting. Kernfusie maakt gebruik van isotopen van waterstof, zoals deuterium en tritium, die overvloedig en niet-radioactief zijn. Er is geen risico op kernsmelting er is minder stalingsgevaar dan bij kernsplijting.

Kettingreactie

In tegenstelling tot kernsplijting (waarbij het zeer moeilijk is om een kettingreactie te stoppen), vereist kernfusie zeer specifieke en extreme omstandigheden (zoals hoge temperatuur en druk) om plaats te vinden. Als de omstandigheden veranderen, dan stopt de fusiereactie vanzelf. Hierdoor kan een onbeheersbare kettingreactie worden voorkomen. Bij kernfusie wordt ook radioactief materiaal geproduceerd, maar in veel kleinere hoeveelheden en met kortere halfwaardetijden dan kernsplijting. Het afval dat wordt geproduceerd, is minder gevaarlijk en vereist minder langdurige opslag.

Schone en duurzame energietoekomst

Ondanks deze voordelen zijn er nog steeds aanzienlijke technische uitdagingen bij het realiseren van praktische en schaalbare kernfusie als energiebron. Het is nog niet gelukt om een fusiereactor te bouwen die meer energie produceert dan het vereist om de reactie de onderhouden, wat essentieel is voor commerciële toepassingen. Er wordt echter wereldwijd intensief onderzoek gedaan om deze technologische hindernissen te overwinnen. Als kernfusie in de toekomst succesvol kan worden gerealiseerd, dan zou het wellicht een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan een veilige, schone en duurzame energietoekomst.

Hoeveel kernreactoren staan er in Nederland?

In ons land worden er op dit moment drie kernreactoren geëxploiteerd. Een daarvan (de kerncentrale in het Zeeuwse Borssele) wordt gebruikt voor het opwekken van kernenergie. De andere twee reactoren zijn onderzoeksreactoren. De onderzoeksreactor in Petten (Noord-Holland) wordt gebruikt voor de productie van radioactieve isotopen voor medische toepassingen. Daarnaast wordt er in de deze reactor onderzoek gedaan voor de Nederlandse overheid en het bedrijfsleven. De andere onderzoeksreactor staat in Delft en is onderdeel van de Technische Universiteit. Deze kernreactor wordt niet alleen gebruikt voor het doen van onderzoek, maar ook voor onderwijsdoeleinden.

Twee nieuwe kerncentrales

Nederland richt zich op het behalen van de klimaatdoelen en wil in 2014 volledig CO₂-neutraal elektriciteit produceren. Om dat te kunnen bereiken (en het gebruik van fossiele brandstoffen achter ons te laten) wil het kabinet twee nieuwe kerncentrales bouwen. In principe wordt de bestaande kerncentrale in Borssele (die in 1973 in bedrijf werd genomen) eind 2033 gesloten. Wanneer de overheid besluit tot het bouwen van twee nieuwe reactoren, dan zullen die op zijn vroegst pas in 2035 operationeel zijn.

 

Kerncentrale Borssele langer open

Onderzocht wordt nu of het mogelijk is om de huidige kerncentrale in Borssele nog iets langer open te houden. De locaties van de mogelijke nieuwe kerncentrales zijn nog niet duidelijk. De voorkeur gaat uit naar Borssele omdat daar ruimte beschikbaar is, maar ook omdat daar de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) is gevestigd. De COVRA slaat radioactief afval tijdelijk op, totdat er een definitieve opslag is gerealiseerd. Een andere mogelijke locatie voor een nieuwe kerncentrale is de Eerste Maasvlakte in Rotterdam.

Opslag en beheer van kernafval

Opslag en beheer van radioactief afval vormen een cruciaal aspect van de nucleaire industrie, waarbij de veilige en verantwoorde omgang met dit materiaal van het grootste belang is. Het vinden van locaties voor de opslag van kernafval en het opbouwen van maatschappelijk draagvlak, zijn vaak uitdagende aspecten van kernafvalbeheer. Het doel is om radioactief afval op de lange termijn veilig en geïsoleerd te houden, zodat het geen risico vormt voor huidige en toekomstige generaties. Bij de opslag en beheer van kernafval zijn er potentiële stralingsgevaren en daarom worden er altijd uitgebreide veiligheidsmaatregelen genomen om de blootstelling aan straling te minimaliseren en het milieu en de menselijke gezondheid te beschermen.

Tijdelijke opslag van opgebruikte brandstofstaven

Opgebruikte brandstofstaven (ook wel bestraalde brandstofstaven genoemd), zijn brandstofelementen die in een kernreactor zijn gebruikt en na verloop van tijd hun splijtbare materiaal hebben verbruikt. Hierdoor zijn de staven minder effectief geworden voor het genereren van kernenergie. Deze gebruikte brandstofstaven bevatten echter nog steeds radioactieve materialen en moeten dan ook op een veilige en verantwoorde manier worden behandeld. Na verwijdering uit de reactor worden gebruikte brandstofstaven meestal tijdelijk opgeslagen in een ‘zwembad’ met afgekoeld water (splijtstofbassin) in de buurt van de kernreactor. Hier worden ze enkele jaren opgeslagen om af te koelen en de stralingsniveaus te verminderen.

Effectieve barrière tegen ioniserende straling

Gebruikte brandstofstaven die in een splijtstofbassin worden opgeslagen, kunnen stralingsgevaar vormen. Brandstofstaven bevatten radioactieve isotopen (zoals uranium en plutonium) die straling uitzenden. En hoewel opgebruikte brandstofstaven in het splijtstofbassin worden geplaatst om af te koelen na hun verwijdering uit de kernreactor, kunnen ze nog steeds aanzienlijke stralingsniveaus uitstralen gedurende een lange periode. De brandstofelementen worden ondergedompeld in water om de straling af te schermen en om te voorkomen dat ze oververhit raken. Het water fungeert als een effectieve barrière tegen ioniserende straling. De toegang tot het splijtstofbassin is beperkt en gecontroleerd. Alleen gekwalificeerde personeelsleden hebben toegang tot deze gebieden in de kerncentrale en moeten strikte veiligheidsprocedures opvolgen, om blootstelling aan schadelijke straling te minimaliseren.

Monitoring van de stralingsniveaus

In de kerncentrale worden de stralingsniveaus continu in de gaten gehouden, om ervoor te zorgen dat ze binnen aanvaardbare limieten blijven. Als de stralingsniveaus hoger worden dan verwacht, worden er corrigerende maatregelen genomen. Personeel dat in de buurt van de splijtstofbassins werkt, draagt beschermende kleding en uitrusting om zichzelf tegen de straling te beschermen. Na verloop van tijd koelen de brandstofstaven af en neemt de stralingsintensiteit af, maar ze blijven potentieel gevaarlijk gedurende lange tijd. Om die reden zijn een veilige opslag en beheer cruciaal om de gezondheid te waarborgen.

Langdurige opslag van opgebruikte brandstofstaven

Na de tijdelijke opslag in het splijtstofbassin kunnen opgebruikte brandstofstaven worden overgebracht naar speciaal ontworpen langdurige opslagfaciliteiten. Deze opslag kan plaatsvinden in zogenaamde ‘droge opslagcontainers’, waar de gebruikte brandstofelementen in dikke containers worden geplaatst om hun straling te beheersen. Gebruikte brandstofstaven kunnen in sommige gevallen worden herverwerkt om nuttige materialen te extraheren of om ze geschikt te maken voor hergebruik in reactoren. Dit wordt echter niet overal toegepast en is afhankelijk van overheidsbeslissingen.

COVRA

De langdurige opslag van opgebruikte kernbrandstof in Nederland vindt plaats bij de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA), die vlakbij de kerncentrale Borssele is gevestigd. Het beheer van kernafval is een complexe aangelegenheid vanwege de radioactieve aard ervan en de noodzaak om ervoor te zorgen dat het materiaal veilig wordt opgeslagen om de gezondheid en het milieu te beschermen.

Opwerkingsfabriek in La Hague

Voordat het kernafval van de kerncentrale in Borssele bij de COVRA kan worden opgeslagen, worden het eerst naar een zogenaamde ‘opwerkingsfabriek’ in La Hague (Normandië, Frankrijk) getransporteerd. In de opgebruikte splijtstofelementen zitten namelijk nog bruikbare stoffen die teruggewonnen (opgewerkt) moeten worden. Bij dit zogenaamde ‘opwerken’ wordt de bruikbare splijtstof (ongeveer 95%) gescheiden van de verbruikte splijtstof. Het niet-bruikbare kernafval (ongeveer 5%) wordt vervolgens ‘verglaasd’ en in speciale vaten terug naar Nederland verzonden, om bij de COVRA in het Hoogradioactief Afval Behandelings- en OpslagGebouw (HABOG) te worden opgeslagen. Bij de COVRA wordt niet alleen hoogradioactief afval opgeslagen, maar ook laag- en middelradioactief afval.

Hoge kosten en strikte veiligheidsmaatregelen

Het transport van (hoog)radioactief afval gaat gepaard met hoge kosten en vereist strikte veiligheidsmaatregelen. Dit omvat speciale verpakkingen en containers die bestand zijn tegen straling en ongevallen, evenals strenge veiligheidsprotocollen voor het laden, vervoeren en lossen van het kernafval. Bovendien vereist het vervoer van radioactief afval meestal gespecialiseerde apparatuur en voertuigen, die zijn ontworpen om te voldoen aan strenge veiligheidsnormen. Deze voertuigen en containers moeten vaak worden aangepast en getest om ervoor te zorgen dat ze ook daadwerkelijk geschikt zijn voor het vervoeren van radioactieve materialen.

Zorgvuldige logistieke planning en coördinatie

Tevens vereist het uitvoeren van transporten met kernafval een zorgvuldige logistieke planning en coördinatie. Het vaststellen van routes, het verkrijgen van vergunningen en het coördineren van het transport met de betrokken instanties en belanghebbenden, zijn tijdrovende en kostbare processen. Vanwege deze hoge kosten is het economisch niet rendabel om de hoogradioactieve brandstofstaven uit de onderzoeksreactoren in Petten en Delft, naar Frankrijk te transporteren voor opwerking. Mede om die reden wordt radioactief afval van de onderzoeksreactoren niet opgewerkt, maar rechtstreeks naar de COVRA gebracht waar het wordt opgeslagen in de HABOG.

Worden regelstaven ook opgeslagen bij de COVRA?

Nee, regelstaven worden over het algemeen niet opgeslagen bij de COVRA. Regelstaven zijn onderdelen van de kernreactor en worden doorgaans niet beschouwd als radioactief afval, zoals gebruikte brandstofstaven of ander kernafval. Regelstaven worden in de reactor gebruikt om de reactie te reguleren en de neutronenstroom te beheersen. Radioactieve componenten die uit de reactor worden verwijderd en als afval moeten worden behandeld, worden in speciaal ontworpen containers opgeslagen en beheerd volgens de overheidsvoorschriften voor radioactief afval. COVRA is verantwoordelijk voor het opslaan en beheren van verschillende soorten kernafval, maar dit omvat meestal geen regelstaven. Regelstaven worden doorgaans gerepareerd, onderhouden en opgeslagen op de locatie van de kerncentrale zelf, en ze kunnen periodiek worden vervangen of onderworpen aan veiligheidsinspecties en tests, om ervoor te zorgen dat ze naar behoren functioneren. De opslag en behandeling van regelstaven is een deel van het onderhouds- en exploitatieproces van een kerncentrale.

Is er stralingsgevaar bij de COVRA?

Net zoals de kerncentrale Borssele heeft ook de COVRA strikte veiligheidsmaatregelen en protocollen geïmplementeerd om de blootstelling aan radioactieve straling te minimaliseren, en ervoor te zorgen dat zowel werknemers, de omgeving als het milieu optimaal worden beschermd. De COVRA voert voortdurende monitoring en inspecties uit om ervoor te zorgen dat alle stralingsniveaus binnen de vastgestelde normen en limieten blijven. De stralingsdosis wordt regelmatig gemeten en geëvalueerd. Bovendien heeft de COVRA strenge beveiligingsmaatregelen genomen om ervoor te zorgen dat het radioactieve materiaal niet kan worden misbruikt of gestolen. Het COVRA-terrein met daarop het Hoogradioactief Afval Behandelings- en OpslagGebouw (HABOG) bevindt zich in een afgelegen gebied, en er zijn veiligheidsmaatregelen genomen om te voorkomen dat onbevoegde personen toegang krijgen tot de faciliteit.

Definitieve opslag van opgebruikte brandstofstaven

Ook de langdurige opslag van brandstofstaven bij de COVRA is van tijdelijke aard. Uiteindelijk moeten de gebruikte elementen veilig worden verwijderd en verplaats naar een definitieve opslag. In verschillende landen wordt onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om het kernafval diep onder de grond op te slaan in stabiele geologische formaties, om de veiligheid op lange termijn te kunnen waarborgen. Het opslaan van kernafval diep onder de grond wordt beschouwd als een van de meest veilige manieren om langdurig radioactief materiaal te beheren. Diepe geologische formaties bieden natuurlijke isolatie en bescherming tegen externe invloeden. Het kernafval kan dan bijvoorbeeld worden opgeslagen in stabiele rotsformaties die bestand zijn tegen veranderingen in het milieu, zoals aardbevingen, vulkanische activiteit en klimaatverandering.

Geologische eindberging

Het diep onder de grond opslaan van radioactief materiaal (ook wel geologische eindberging genoemd) zorgt ervoor dat het afval voor duizenden tot honderdduizenden jaren veilig is geïsoleerd van het milieu en de menselijke bevolking. Hierdoor wordt de stralingsblootstelling van toekomstige generaties aan radioactieve stoffen geminimaliseerd. Bovendien elimineert deze vorm van opslag de behoefte aan tussentijdse menselijke interventie en beheer. Andere opslagmethoden (zoals bovengrondse opslag) vereisen voortdurende aandacht en onderhoud, terwijl geologische eindberging het kernafval definitief veilig afsluit.

Hoog niveau van stralingsveiligheid

Nederland heeft veel geïnvesteerd in veiligheidsprotocollen, -infrastructuur en regelgeving om het risico op stralingsgevaar zo klein mogelijk te maken. Deze combinatie van factoren draagt bij aan een hoog niveau van stralingsveiligheid in ons land. Hierdoor kunnen de gezondheid en het welzijn van zowel werknemers in kerncentrales, onderzoeksreactoren, de COVRA, maar ook van de bredere gemeenschap, adequaat worden beschermd tegen de risico’s van radioactieve stoffen. Maar 100% veiligheid bestaat niet. Daarom is het belangrijk dat je weet hoe je moet reageren in geval van nucleaire ongevallen en welke passende veiligheidsmaatregelen je zelf kunt treffen, om blootstelling aan schadelijke straling zoveel mogelijk te beperken.

 

Handige links:

Rijksoverheid: Hoe is Nederland voorbereid op een kernongeval?

RIVM: Straling en radioactiviteit

Rijksoverheid: Hoe kan ik mezelf beschermen bij een kernongeval?

Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming: Kernreactoren in Nederland

Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming: Kerncentrale Borssele (EPZ)

Over kernenergie.nl: Kernenergie en veiligheid

 

Terug naar boven ↑