Ongelukken met voertuigen die gevaarlijke stoffen vervoeren

Een ongeluk zit vaak in een klein hoekje. Maar wanneer er ongevallen plaatsvinden met voertuigen die chemische stoffen vervoeren, dan kunnen de gevolgen rampzalig zijn. Chemische stoffen zijn vaak zeer brandbaar en giftig. Voor het vervoer van gevaarlijke stoffen gelden dan ook strenge veiligheidsregels. Meestal vindt het transport van gevaarlijke stoffen plaats met vrachtwagens over de weg, maar het vervoer gebeurt ook per schip, trein of vliegtuig. Daarnaast worden gevaarlijke stoffen ook getransporteerd via buisleidingen. De veiligheidseisen waaraan het vervoer moet voldoen zijn opgenomen in het zogenaamde Basisnet. Hierin is opgenomen waar veilig vervoer aan moet voldoen. Hierbij wordt niet alleen rekening gehouden met de belangen van mensen die dicht bij de transportroutes wonen, maar ook met de belangen van de vervoerders. De doelstelling van Basisnet is het beheersen van de risico’s die gepaard gaan met het vervoer.

Vrachtwagen met gevaarlijke stoffen

Basisnet: veilig vervoeren van gevaarlijke stoffen.

Wie controleert er of het vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg veilig gebeurd?

Welke gevaarlijke stoffen worden vaak over de weg vervoerd?

Wat moet ik doen als ik in de buurt ben van een ongeval met gevaarlijke stoffen?

Wat gebeurt er na een ongeval met gevaarlijke stoffen?

Wat is het doel van Basisnet?

Het is belangrijk dat er een goede balans is tussen veiligheid en economische belangen. Hoewel het vervoer van gevaarlijke stoffen in Nederland dankzij strenge wet- en regelgeving en handhaving erg veilig is, zijn risico’s nooit helemaal uit te sluiten. Het gaat er in essentie om dat de risico’s aanvaardbaar blijven en Basisnet draagt daaraan bij. De komende jaren zal het vervoer van gevaarlijke stoffen sterk toenemen. Daarnaast zal het in de randstad en rondom andere drukbevolkte gebieden in ons land de komende decennia steeds drukker worden. Doordat er steeds minder ruimte is om te bouwen, zullen risicovolle transporten in de toekomst vaker dicht langs huizen en kantoorpanden worden uitgevoerd. Het wordt dus steeds lastiger om een goede balans te vinden tussen de belangen van vervoerders en de algemene veiligheid voor omwonenden. Met de wettelijke regels in het Basisnet blijft het voor gemeenten, projectontwikkelaars en omwonenden duidelijk waar er wel en niet mag worden gebouwd, om de veiligheid voor burgers zoveel mogelijk te kunnen waarborgen.

Vervoer over de weg

Basisnet reguleert het vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg, het water en het spoor. Veel van de gevaarlijke stoffen worden dagelijks over onze Nederlandse wegen vervoerd. Chauffeurs die deze chemische stoffen vervoeren zijn hiervoor opgeleid en beschikken dan ook over de nodige kennis. Ze weten hoe ze op een veilige manier kunnen laden en lossen, maar ook waar ze wel en waar ze niet mogen rijden. De voorschriften voor het veilig vervoeren van gevaarlijke stoffen over de weg zijn opgenomen in het ADR, een Europese overeenkomst waarin het vervoer van gevaarlijke materialen is geregeld. Niet alleen het vervoer zelf, maar ook zaken als verpakkingsmateriaal en opslag worden in het ADR gespecificeerd.

Chemie, gevaarlijke stoffen

Afbeelding van Succo

Wie controleert er of het vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg veilig gebeurd?

In Nederland vinden continu controles plaats op het vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg. Deze controles worden uitgevoerd door de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). De controles vinden niet alleen plaats tijdens het vervoer over de weg, maar ook bij de transporteurs en de chemische bedrijven waar de gevaarlijke stoffen zijn opgeslagen. Er wordt dan door de ILT gekeken of de chemische stoffen op de juiste manier zijn verpakt en of de materialen zijn voorzien van de juiste etiketten. Daarnaast worden ook de vervoersdocumenten nauwkeurig gecontroleerd. Wanneer blijkt dat bepaalde zaken niet aan de wet- en regelgeving voldoen, dan wordt er door het ILT advies gegeven over hoe een en ander verbeterd moet worden. Daarnaast kan het ILT boetes uitdelen.

Welke gevaarlijke stoffen worden vaak over de weg vervoerd?

Er zijn verschillenden categorieën gevaarlijke stoffen die over de weg worden vervoerd:

Klasse 1: Ontplofbare stoffen en voorwerpen

Wat zijn ontplofbare stoffen?

Ontplofbare stoffen kunnen een massa-explosie veroorzaken die vervolgens een kettingreactie teweegbrengt. Wanneer er een explosie plaatsvindt, dan kan deze een volgende explosie veroorzaken aan andere explosieve materialen in de buurt. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren met vuurwerk of munitie. Klasse 1 is onder te verdelen in verschillende subcategorieën waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen explosiegevaar met scherfwerking (waarbij mensen kunnen worden getroffen door brokstukken) en brandgevaar.

Waardoor kan een gevaarlijke stof ontploffen?

Een ontploffing is in feite een razendsnelle verbranding. Er zijn verschillende oorzaken waardoor explosieve stoffen tot ontploffing kunnen komen. Soms is het een open vlam of vonk die de explosie in gang zet, maar ook wrijving, stoten, trillingen en slagen kunnen een ontploffing teweegbrengen. Daarnaast zijn er explosieve mengsels die bij bepaalde temperaturen en concentraties (explosiegrenzen) tot ontploffing kunnen komen. We spreken van een ontplofbare stof als deze ook zonder de aanwezigheid van zuurstof kan ontploffen.

Wat zijn veel voorkomende ontplofbare stoffen?

Ontplofbare stoffen kunnen we tegenkomen in verschillende sectoren zoals in de bouw, (petro)chemische industrie, munitieopslagplaatsen van defensie, laboratoria en de vuurwerkindustrie. Explosieve stoffen die veel voorkomen zijn:

  • buskruit
  • dynamiet
  • nitro-cellulose
  • niet gestabiliseerde kunstmest
  • picrinezuur
  • acetonperoxiden
  • trinitrotolueen
  • astrolite
  • cyclotrimethyleentrinitroamine (RDX)
  • nitroglycerine
  • cellulosenitraat
  • ammonal
  • benzoylperoxide
  • semtex
  • kwikfulminaat

Laden en lossen van explosieve stoffen

Voor het vervoer en de opslag van ontplofbare en explosieve stoffen gelden strenge veiligheidsregels. Vooral bij het laden en lossen van stoffen die elektriciteit slecht geleiden is voorzichtigheid geboden. Deze stoffen kunnen tijdens het laad- en losproces statisch opladen, waardoor er vonken kunnen ontstaan. Deze vonken kunnen de stof vervolgens doen ontbranden en een explosie in gang zetten.

Wat is een stofexplosie?

Stofexplosies zijn zeer krachtige explosies die kunnen plaatsvinden op locaties waar stoffen zoals meel, bloem, poedersuiker, melkpoeder, metaalpoeder, houtstof of veevoer zijn opgeslagen. Deze explosies ontstaan meestal doordat grondstoffen in een silo of andersoortige opslagruimte liggen te broeien. Wanneer hier lucht bijkomt dan kan het stof omhoog gaan dwarrelen, waardoor er een explosieve verhouding kan ontstaan. De broei kan de stofwolk vervolgens ontsteken en een eerste (primaire) stofexplosie veroorzaken. Door deze primaire explosie zal het andere stof opwervelen, waardoor er een nieuwe explosieve verhouding ontstaat. Er kan dan een kettingreactie op gang komen, waarbij er meerdere explosies achtereen plaatsvinden. Deze opeenvolgende (secundaire) stofexplosies zijn vaak veel krachtiger dan de eerste primaire stofexplosie. De snelheid die de secundaire explosies bereiken is meestal enorm, waardoor heel veel schade ontstaat.

Hoe kunnen stofexplosies worden voorkomen?

Medewerkers die met stofexplosie-gevaarlijke stoffen werken, moeten precies weten wat de gevaren van iedere individuele stof zijn en hoe ze moeten handelen om de veiligheid te kunnen waarborgen. In tegenstelling tot een gasexplosie waarbij je het explosiegevaar kunt verkleinen door voldoende te ventileren, werkt dat bij broeiend stof juist averechts. De toegevoegde luchtstroom kan het stof immers opwervelen, waardoor er een explosief mengsel ontstaat, dat vervolgens door de broei kan worden ontstoken. In een ruimte van 3 meter hoog vormt een stoflaag van 0,1 millimeter al een risico. Daarom is het belangrijk om apparaten en leidingen in de opslagruimten goed en vaak schoon te maken, zodat er geen gevaarlijke stoflaag achterblijft. Daarnaast moet stof dat een bewerking ondergaat altijd worden meegenomen in de risicoanalyse, van een bedrijf. Ook moeten de druk en de temperatuur in de opslagruimten goed worden bewaakt. Laat stof niet ophopen, zodat kan worden voorkomen dat er broei ontstaat.

Veilig vervoeren van explosiegevaarlijke stoffen

Het storten en vervoeren van explosiegevaarlijke stoffen moet op de juiste manieren gebeuren, volgens de geldende voorschriften. Daarom is het belangrijk dat leveranciers en vrachtwagenchauffeurs bekend zijn met de procedures voor het veilig laden en lossen. Niet alleen broei kan een explosieve verhouding ontsteken. Ook statische elektriciteit vormt een reëel gevaar voor een stofexplosie. Deze statische elektriciteit kan eenvoudig worden opgewekt door bewegingen bij het storten zoals wrijven, vallen en glijden. De vonk die hierdoor eventueel ontstaat kan vervolgens een explosie in gang zetten. Daarom is het van belang dat het leidingwerk en alle machines op de juiste wijze zijn geaard. Daarnaast moeten kapotte onderdelen  van installaties (zoals bijvoorbeeld defecte verlichting die vonken kan geven) direct worden vervangen. In de ATEX 153-richtlijn zijn de principes voor explosiebeveiliging bepaald en in de ATEX 114-richtlijn staan de voorschriften voor het veilig gebruik van elektrische- en niet elektrische apparatuur, in explosiegevaarlijke ruimtes.

Een stofexplosie kan gebeuren onder de volgende omstandigheden:

  • Er is voldoende brandstof (brandbare stoflaag of stofwolk).
  • Er is een ontstekingsbron om de explosie in gang te zetten (statische elektriciteit of broei).
  • Er is voldoende zuurstof aanwezig.
  • De mengverhouding tussen de stofdeeltjes en de zuurstof is precies goed.
  • Er is een katalysator aanwezig die de snelheid van de chemische reactie beïnvloedt zonder zelf te worden verbruikt.

Waar kunnen stofexplosies plaatsvinden?

Stofexplosies kunnen plaatsvinden op de volgende plekken:

  • Graanverwerkende bedrijven
  • suikerfabrieken
  • diervoedingfabrieken
  • textielfabrieken
  • houtzagerijen
  • melkpoederfabrieken
  • Bedrijven waar metaal- en verfpoeders worden gebruikt
  • Laadruimten van schepen en vrachtwagens waarin bovenstaande grondstoffen worden opgeslagen en vervoerd.

Klasse 2: Gassen

Welke soorten gassen zijn er?

Er zijn verschillende soorten gassen:

Brandbare gassen

Sommige gassen zijn extreem gevaarlijk. Ze kunnen brand veroorzaken, hebben een verstikkende werking of zijn giftig. Wanneer brandbare gassen in contact komen met een ontstekingsbron zoals een sigaret of een vonk dan kan er eenvoudig brand ontstaan. De mate waarin een brandbaar gas ontvlambaar is, is afhankelijk van het zogenaamde vlampunt. Dit vlampunt is de laagste temperatuur waarbij het gas met een externe ontstekingsbron kan worden ontstoken.

Verstikkende gassen

Naast brandbare gassen zijn er ook gassen waarbij verstikkingsgevaar kan optreden. Dergelijke gassen zoals bijvoorbeeld chloorgas, fosgeen en difosgeen kunnen ernstige schade aan de longen veroorzaken, waardoor er ernstige ademhalingsproblemen optreden. Daarnaast zijn er ook inerte gassen die zuurstof aan de omgeving onttrekken zoals edelgassen en stikstof. Inerte gassen worden vaak gebruikt om branden te blussen.

Giftige gassen

Ook giftige gassen zoals methybromide, chloorpicrine, amoniak, formaldehyde, koolmonoxide, blauwzuur en kooldioxide kunnen ernstige gezondheidsschade veroorzaken. Niet alleen kan er irritatie ontstaan aan de ogen, huid en luchtwegen optreden, maar sommige giftige gassen kunnen zelfs in lage concentraties al dodelijk zijn. Veel gassen kun je niet zien en niet ruiken, waardoor ze extreem gevaarlijk zijn.

Oxiderende gassen

Oxiderende gassen kunnen vlam vatten als ze in contact komen met oxiderende stoffen zoals bijvoorbeeld zuurstof. Er ontstaat dan een snelle chemische reactie waardoor brand wordt veroorzaakt.

Corrosieve gassen

Corrosieve gassen kunnen schade veroorzaken aan het lichaam en hebben vaak een bijtende werking op de huid (weefselschade). Er kunnen dan ernstige brandwonden ontstaan. Daarnaast zijn ook de ogen en slijmvliezen kwetsbaar voor corrosieve gassen.

Klasse 3: Brandbare vloeistoffen

Wat zijn brandbare vloeistoffen?

Brandbare vloeistoffen zoals benzine, petroleum en dieselolie hebben een vlampunt dat hoger ligt dan 60 °C. Dat wil zeggen dat de vloeibare chemische stof pas vanaf zestig graden Celsius of hoger kan ontbranden, met behulp van een uitwendige ontstekingsbron. Ook alcohol is een brandbare vloeistof.

Klasse 4: Brandbare stoffen

Wat zijn brandbare vaste stoffen?

Brandbare vaste stoffen zijn soms vatbaar voor zelfontbranding. Dat wil zeggen dat ze vlam kunnen vatten zonder dat er een externe ontstekingsbron aanwezig is. Ze kunnen dus ontbranden aan de lucht. Daarnaast zijn er vaste stoffen die gevaarlijke brandbare gassen ontwikkelen wanneer zijn in contact komen met water. Sommige brandbare vaste stoffen kunnen simpelweg ontbranden door wrijving. Voorbeelden van brandbare stoffen zijn:

  • zwavel
  • metaalpoeder
  • fosfor

Klasse 5: Oxiderende stoffen en organische peroxiden

Wat zijn oxiderende stoffen?

Gevaarlijke stoffen kunnen allerlei chemische reacties teweegbrengen als zij in aanraking komen met andere stoffen. Veel stoffen zijn van zichzelf niet brandbaar, maar kunnen een verbranding veroorzaken of verergeren wanneer zij met een andere stof in contact komen (oxiderende stoffen). Daarom gelden er voor het vervoer van deze chemisch instabiele stoffen hele strenge veiligheidsmaatregelen.

Wat zijn organische peroxiden?

Organische peroxiden zijn onderhevig aan een zogenaamde exotherme ontleding. Er is dan sprake van een chemische reactie waarbij een chemische verbinding wordt afgebroken. Er kunnen dan schadelijke brandbare dampen of gassen vrijkomen. Een dergelijke ontleding kan worden veroorzaakt door bijvoorbeeld warmte, wrijving, trillingen, schokken of stoten. Voorbeelden van oxiderende stoffen zijn:

  • Waterstofperoxide
  • Ozon
  • Zuurstof

Vaten met gevaarlijke stoffen

Klasse 6: Giftige en infectueuze stoffen

Wat zijn giftige stoffen?

Giftige stoffen zijn schadelijk wanneer ze door mensen worden ingeademd, door de huid worden opgenomen of worden ingeslikt. Deze gevaarlijke stoffen kunnen zelfs in kleine hoeveelheden vaak al grote gezondheidsschade veroorzaken in het lichaam. Soms veroorzaken ze alleen hoofdpijn, misselijkheid of oogirritaties, maar in ernstige gevallen kan vergiftiging leiden tot ademhalingsproblemen en zelfs de dood. Ook in en om ons huis kunnen we te maken krijgen met giftige stoffen. Voorbeelden van giftige stoffen zijn:

  • formaldehydes
  • asbest
  • pesticides
  • oplosmiddelen in verf
  • schoonmaakmiddelen
  • fijnstof.

Wat zijn infectueuze stoffen?

Daarnaast zorgen ook schimmels en huisstofmijt vaak voor gezondheidsproblemen zoals ademhalingsmoeilijkheden, luchtweginfecties, hoofdpijn, keelpijn, jeuk en uitslag. Infectueuze stoffen hebben betrekking op schadelijke bacteriën, rickettsia, schimmels, gisten, virussen en parasieten. Wanneer mensen of dieren met infectueuze stoffen in aanraking komen kunnen er ernstige ziektes ontstaan.

Klasse 7: Radioactieve stoffen

Wat zijn radioactieve stoffen?

Bij radioactiviteit wordt straling uitgezonden door atomen. Overal om ons heen is radioactieve straling aanwezig. Het komt niet alleen uit de ruimte en uit de aardbodem, maar ook in ons eigen lichaam zit een klein beetje radioactiviteit. Wanneer de straling voldoende energetisch is om een elektron uit de buitenste schil van een atoom weg te kaatsen, is er sprake van onzichtbare ioniserende straling. Er zijn verschillende vormen van ioniserende straling zoals alfastraling, bètastraling en elektromagnetische straling. De schadelijkheid van deze straling is voor een groot deel afhankelijk van de dosis en de duur van de blootstelling. Wanneer het menselijk lichaam wordt blootgesteld aan een hoge dosis ioniserende straling, dan kunnen lichaamscellen afsterven. Ook lage hoeveelheden ioniserende straling kunnen al een nadelig effect hebben op cellen en bijvoorbeeld kanker veroorzaken. Na blootstelling aan een hoge dosis radioactief materiaal kunnen mensen acuut ziek worden, maar de gezondheidsklachten kunnen zich ook pas na tientallen jaren openbaren.

Welke radioactieve stoffen zijn er?

Er zijn verschillende radioactieve stoffen zoals bijvoorbeeld:

  • uranium
  • plutonium
  • jodium
  • cesium
  • strontium
  • polonium
  • kobalt
  • tritium

In welke branches wordt gebruikgemaakt van ioniserende straling?

In veel sectoren wordt beroepsmatig gebruikgemaakt van ioniserende straling voor tal van processen zoals:

  • Opwekken van kernenergie
  • Ziekenhuizen en tandartspraktijken (röntgenfoto’s, radioactieve medicatie, CT-scans, MRI-scans en echografie).
  • Voedselbehandeling (doorstralen van voedsel tegen insecten en micro-oranismen om de houdbaarheid te vergroten en de voedselveiligheid te kunnen waarborgen).
  • Meetprocessen in de (petrochemische)industrie (niet-destructief onderzoek).

Doordat binnen deze bedrijfstakken de juiste veiligheidsmaatregelen worden getroffen is het risico van gezondheidsschade door ioniserende straling minimaal.

Kennisgevingen en vergunningen

Het vervoer van radioactieve stoffen is aan zeer strenge wet- en regelgeving onderworpen. Wanneer radioactieve stoffen worden getransporteerd dan worden daarvoor de noodzakelijke maatregelen getroffen, zoals kennisgevingen en vergunningen. Daarnaast is bepaald waaraan de vervoersmiddelen, routering, verpakking, belading, etikettering en signalering moeten voldoen. In een aantal gevallen zijn radioactieve stoffen vrijgesteld van de voorschriften van het ADR.

Klasse 8: Bijtende stoffen

Wat zijn bijtende stoffen?

Bijtende (corrosieve) stoffen zoals zuren en basen kunnen ernstige verwondingen veroorzaken aan de huid en de slijmvliezen. Daarnaast kunnen bijtende stoffen chemische reacties veroorzaken als ze in contact komen met water of andere chemische stoffen. Voorbeelden van bijtende stoffen die we vaak in en om ons huis tegenkomen zijn gootsteenontstopper, vaatwas-tabletten, en ammonia. In tegenstelling tot giftige stoffen is het schadelijke effect van bijtende stoffen meestal direct merkbaar (acute weefselschade/brandwonden).

Wat is het verschil tussen zuren en basen?

Zuren zijn niet altijd schadelijk. Denk maar eens aan koolzuur in frisdrank of vitamine C (ascorbinezuur) in een sinaasappel. Sterke zuren die wel schadelijk zijn veroorzaken meestal een branderig gevoel op de huid. Wanneer een zuur wordt opgelost in water dan ontstaan er waterstofionen (H+), dit zijn protonen. Deze protonen kunnen worden overgedragen aan een andere stof (de tegenhanger base). Er vindt dus een chemische reactie plaats tussen zuren en basen. Het zuur geeft protonen af (protondonor) en de base ontvangt de protonen (protonacceptor). De uitwisseling van protonen tussen zuren en basen hoeft niet altijd in water plaats te vinden.

De zuurgraad

Bij zuren en basen speelt de zogenaamde pH-waarde een belangrijke rol. De pH-waarde is een maat voor de zuurgraad. Een zure oplossing heeft een zuurgraad die lager is dan 7. Er wordt dan gesproken van een hoge zuurgraad. Een basische oplossing heeft een zuurgraad die hoger ligt dan 7. Er wordt dan gesproken van een lage zuurgraad. Basen hebben de eigenschap dat ze zuren kunnen neutraliseren. Zwakke basen worden vaak gebruikt voor het tegengaan van maagklachten. Denk maar eens aan brandend maagzuur dat kan worden geneutraliseerd met maagzuurremmers. Sterke basen zijn net zo gevaarlijk als sterke zuren en kunnen ernstige schade aan de huid veroorzaken.

Waar wordt veel gebruikgemaakt van zuren en basen?

In verschillende industrieën zoals de bouw en de schoonmaakbranche, wordt veel gewerkt met zuren en basen voor het reinigen en oplossen van materialen. Wanneer je in contact komt met schadelijke zuren of basen dan is het belangrijk om zo snel mogelijk actie te ondernemen. Wanneer daarmee te lang wordt gewacht dan kan er onherstelbare schade aan het lichaam ontstaan zoals een verbrande huid en blijvend oogletsel. Daarnaast kunnen ook de dampen en nevel van zuren of basen worden ingeademd, waardoor er acute ademhalingsproblemen optreden. Er zijn ook bijtende zuren die zich pas na een tijdje op de huid openbaren.

Welke sterke zuren zijn er?

Voorbeelden van sterke zuren zijn:

  • zoutzuur
  • vloeizuur (waterstoffluoride)
  • salpeterzuur
  • zwavelzuur
  • chloorzuur
  • waterstofperchloraat
  • waterstofjodide
  • waterstofbromide

Welke sterke basen zijn er?

Voorbeelden van sterke basen zijn:

  • natriumhydroxide (natronloog)
  • calciumhydroxide (kalkwater)
  • lithiumhydroxide
  • rubidiumhydroxide
  • bariumhydroxide (barietwater)
  • kaliumhydroxide (kaliloog)
  • cesiumhydroxide
  • strontiumhydroxide

Wat kan ik doen om ongelukken met bijtende stoffen te voorkomen?

Als je met zuren of basen gaat werken zorg er dan altijd voor dat je de juiste voorzorgsmaatregelen treft. Draag de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) zoals kleding, handschoenen, schoeisel, zuurbril en gelaatsscherm. Daarnaast is het belangrijk dat er nood- en oogdouches in de buurt zijn zodat je direct kunt spoelen als het onverhoopt toch mis gaat. Lees voordat je met deze bijtende stoffen aan de slag gaat altijd de etiketten nauwkeurig door en zorg ervoor dat je over voldoende kennis beschikt om veilig zuren en basen te kunnen werken.

Wat moet ik doen als ik toch bijtende stoffen op mijn huid of in mijn ogen krijg?

Wanneer je ondanks de getroffen veiligheidsmaatregelen toch in contact komt met zuren, basen of andere bijtende stoffen, dan moet je zo snel mogelijk handelen. Als de bijten stoffen op je huid zijn terechtgekomen, dan moet je zo snel en zo lang mogelijk spoelen met lauw stromend water. Als de bijtende stoffen in het oog zijn terechtgekomen, dan moet je de oogleden zo ver mogelijk opensperren en uitspoelen met lauw stromend water. Bij voorkeur met een speciale oogdouche. Zorg ervoor dat je wegspoelt van het andere (niet aangedane oog), zodat deze niet met de bijtende stof in aanraking komt.

Wat moet ik doen als ik bijtende stoffen heb ingeslikt?

Wanneer je de bijtende stof hebt ingeslikt en het spul dus via de mond, de maag en het darmkanaal in het lichaam is terechtgekomen, dan mag je nooit braken. De bijtende stof komt dan weer in de slokdarm terecht en kan de verwondingen verergeren. Bij sommige bijtende stoffen is het verstandig om veel water te drinken, waardoor de schadelijke substantie wordt verdund. Daarnaast zorgt water voor een verkoelend effect. Op de etiketten van de gevaarlijke stoffen staan instructies voor de handelswijze bij direct contact. Volg deze nauwkeurig op en bel direct 112. Ook als de bijtende stoffen op de huid of in de ogen zijn terechtgekomen is het verstandig om na het uitvoerig spoelen, contact op te nemen met een medisch specialist.

ADR, symbolen

Klasse 9: Diverse gevaarlijke stoffen en voorwerpen

In deze categorie zijn gevaarlijke stoffen en voorwerpen opgenomen die niet in de andere categorieën kunnen worden onderverdeeld. Sommige van deze stoffen vormen tijdens het vervoer meerdere gevaren en overlappen dus verschillende gevarenklassen. De volgende schadelijke stoffen vallen in klasse 9:

  • lithiumbaterijen
  • asbesthoudende materialen
  • milieugevaarlijke stoffen
  • waterverontreinigende stoffen
  • genetisch gemodificeerde organismen
  • reddingsmateriaal
  • stoffen en voorwerpen die bij brand dioxines kunnen vormen
  • stoffen die brandbare dampen kunnen ontwikkelen
  • verwarmde stoffen
  • stoffen die allergische reacties kunnen oproepen (allergenen)
  • verschillende vaste en vloeibare stoffen
  • apparaten met accuvoeding
  • verbrandingsmotoren/machines
  • door brandbaar gas of brandbare vloeistof aangedreven voertuigen
  • chemische reagentiasets (testing)
  • ricinuszaad/vlokken (zeer giftig)

Wat moet ik doen als ik in de buurt ben van een ongeval met gevaarlijke stoffen?

Als je je in de buurt bent van een ongeval met gevaarlijke stoffen, doe dan het volgende:

  • Zorg eerst voor je eigen veiligheid
  • Probeer de situatie in te schatten
  • Bel 112
  • Verleen eerste hulp als dat veilig is
  • Behandeling door medisch specialisten

Ongevallen met vervoersmiddelen die gevaarlijke stoffen vervoeren

Wanneer er een ongeluk plaatsvindt met een vrachtwagen, trein, schip of vliegtuig dat gevaarlijke stoffen vervoerd, dan zijn de gevolgen vaak ingrijpend. Er kan een grote brand ontstaan, een giftige gaswolk ontsnappen, ioniserende straling vrijkomen of een krachtige explosie plaatsvinden. Onderneem dan zo snel mogelijk de volgende stappen:

  • Zorg eerst voor je eigen veiligheid
  • Wanneer je in de buurt bent van een dergelijke ongeval, zorg er dan voor dat je zo snel mogelijk van die plek weggaat en probeer daarbij omstanders te waarschuwen. Kun je ergens naar binnen op een veilige plek, doe dat dan en sluit alle ramen en deuren. Schakel eventuele luchtcirculatiesystemen uit.
  • Probeer de situatie in te schatten.
  • Beoordeel de aard en de omvang van het ongeval. Wat is er precies gebeurd? Welke gevaarlijke stoffen zijn er waarschijnlijk vrijgekomen? Welk gevaar dreigt er? Hoe meer informatie je aan de hulpdiensten kunt geven, hoe beter.
  • Bel 112
  • Als je jezelf eenmaal in veiligheid hebt gebracht bel dan zo snel mogelijk de hulpdiensten. Bij ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen vrijkomen telt iedere seconden. Geef de alarmcentrale zoveel mogelijk informatie over het ongeval, eventuele slachtoffers en de exacte locatie. Zet radio en televisie op de rampenzender en volg de instructies nauwkeurig op. Houdt ook de informatie op het internet in de gaten.

Eerste hulp verlenen

Wanneer je de hulpdiensten eenmaal hebt ingeschakeld, kijk dan of je andere mensen – die nog gevaar lopen – kunt waarschuwen dat ze naar binnen moeten gaan. Wanneer je slachtoffers gaat helpen doe dat dan niet in de open lucht. De kans dat je dan in aanraking komt met gevaarlijke stoffen of deze inademt is erg groot. Neem gewonden mee naar binnen en verleen daar eerste hulp. Ga in geen geval naar buiten voordat het weer veilig is. Giftige stoffen zijn niet altijd waar te nemen door geur. Ze kunnen soms pas geroken worden als de desbetreffende giftige stof al ver boven de maximale aanvaardbare concentratie (de concentratie die een volwassen man nog verdragen, zonder gezondheidsschade op te lopen) zit. Dergelijke gevaarlijke stoffen zijn dan ook ware sluipmoordenaars.

Behandeling door medisch specialisten

Gevaarlijke stoffen hebben verschillende gezondheidseffecten. Soms is de gezondheidsschade acuut en ontstaan er direct na het contact problemen met de ademhaling of huid- en oogirritaties. Daarom is het belangrijk om na een calamiteit je kleding uit te trekken en deze te bewaren in een afgesloten plastic zak. De meeste gevaarlijke stoffen kun je direct afspoelen met lauw water, maar het is verstandig om advies te vragen aan de huisarts of medisch specialisten. Ga in ieder geval na het afspoelen altijd langs het ziekenhuis, zodat gekeken kan worden of er een verdere behandeling nodig is.

Wat gebeurt er na een ongeval met gevaarlijke stoffen?

Wanneer er een ongeval met gevaarlijke stoffen heeft plaatsgevonden dan wordt de bevolking zo snel mogelijk gewaarschuwd door middel van de sirene of SMS-alert. De brandweer probeert ondertussen de ramp zou effectief mogelijk te bestrijden. Daarnaast zal de brandweer de eerste metingen verrichten om te bepalen welke gevaarlijke stoffen er zijn vrijgekomen en hoe groot het gevaar voor de omwonenden precies is. Indien noodzakelijk worden omwonenden geëvacueerd. Na de ramp met gevaarlijke stoffen moeten mensen en objecten worden ontsmet met de juiste ontsmettingsmiddelen. Wanneer het acute gevaar voor de omgeving eenmaal is geweken, dan doen het RIVM, de gemeente en verschillende gespecialiseerde bedrijven grondig onderzoek naar de gevolgen van de ramp voor de volksgezondheid en het milieu.

Handige links:

Rijksoverheid: Ongevallen met onveilige stoffen voorkomen in de leefomgeving.

Arboportaal: Onveilige stoffen.

Rijksoverheid: Onveilige stoffen.

RIVM: Gevaars-identificatienummers.

Risicokaart.nl: Ongeval met riskante stoffen.

Inspectie Leefomgeving en Transport: Transport onveilige stoffen.

Rijkswaterstaat: Vervoer onveilige stoffen – beleid externe veiligheid.

Wat zit er in een EHBO-kit?

Terug naar boven ↑

Logo Allemaal Veilig